Κρατικές δαπάνες: Πώς διαμορφώνεται ο «κουμπαράς» του 1 δισ. ευρώ ετησίως για παροχές – Ποια τα μέτρα που δρομολογεί το ΥΠΟΙΚ

Ένα πιο ευνοϊκό πλαίσιο στις αυξήσεις των κρατικών δαπανών φέρνουν τα αυξημένα έσοδα από την πάταξη της φοροδιαφυγής, θέτοντας τις βάσεις για τις παροχές της επόμενης τετραετίας, την στιγμή που η κυβέρνηση δρομολογεί την εφαρμογή των νέων φορολογικών μέτρων που εξήγγειλε ο πρωθυπουργός στην ΔΕΘ.

Τα παραπάνω επισημαίνονται αναλυτικά στο Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα 2025 – 2028 το οποίο παρουσίασε χθες (30.9.2024) το οικονομικό επιτελείο, γνωστοποιώντας παράλληλα πως επετεύχθη η επέκταση του ορίου αύξησης των ετήσιων κρατικών δαπανών σε σχέση με την αρχική πρόταση, μετά από διαπραγματεύσεις με την Κομισιόν. Από την παρουσίαση, μάλιστα, προκύπτει πως το ΥΠΟΙΚ θα έχει να διαχειριστεί περίπου 4 δισ. ευρώ σε βάθος τετραετίας τα οποία θα μπορεί να τα διαθέσει σε παροχές προς τους πολίτες.

Έτσι, χάρη στην ισχυρή είσπραξη των φορολογικών εσόδων, ορίστηκε στα 3,7 δισ. ευρώ το επιτρεπόμενο όριο αύξησης των κρατικών δαπανών για το 2025, έναντι των 3 δισ. ευρώ που ήταν η πρόταση της Κομισιόν. Το ποσό αυτό αντιστοιχεί σε αύξηση των κρατικών δαπανών κατά 3,7% έναντι 3% που ήταν η αρχική πρόταση.

Το παραπάνω προκύπτει καθώς στις αναλύσεις βιωσιμότητας χρέους τα ισχυρά έσοδα «βάρυναν» σημαντικά έτσι οι απαιτήσεις προσαρμογής σε ετήσια βάση για το ύψος του πρωτογενούς πλεονάσματος άφησαν χώρο για ακόμα μεγαλύτερη αύξηση των δαπανών, τα οποία θα κατευθυνθούν σε επιπλέον παροχές, πλην των 3 βασικών κατηγοριών: λειτουργικές δαπάνες, συντάξεις και άμυνα.

Ποια είναι τα νέα μέτρα

Θέλοντας να επιμείνει στην ίδια πορεία υπεραπόδοσης των φορολογικών εσόδων με γνώμονα την δημοσιονομική σταθερότητα, το ΥΠΟΙΚ προωθεί τα νέα φορολογικά μέτρα διαρθρωτικού χαρακτήρα τα οποία παρουσίασε στη ΔΕΘ ο πρωθυπουργός και τα οποία έχουν δρομολογηθεί προς νομοθέτηση.

Συγκεκριμένα, αυτά είναι:

Α. Σε ό,τι αφορά στην ελάφρυνση μέσω άμεσων φόρων προβλέπεται:

• Η πλήρης κατάργηση του τέλους επιτηδεύματος για τους ελεύθερους επαγγελματίες ορίζεται ως αφορολόγητη η παροχή του εργοδότη μέχρι 5.000 ευρώ προς εργαζόμενο με αφορμή τη γέννηση τέκνου (το αφορολόγητο προσαυξάνεται κατά 5.000 ευρώ για κάθε επιπλέον τέκνο) τροποποιήσεις στις διατάξεις για το τεκμαρτό εισόδημα των ελεύθερων επαγγελματιών
• το εισόδημα του καλύτερα αμειβόμενου υπαλλήλου ενός ελεύθερου επαγγελματία δεν προστίθεται στο τεκμαιρόμενο εισόδημα που προκύπτει από τον μέσο όρο του κύκλου εργασιών του κάθε ΚΑΔ + τον κατώτατο μισθό, αλλά λαμβάνεται ως τεκμήριο αν υπερβαίνει το παραπάνω άθροισμα (και αν είναι μέχρι 30.000 ευρώ)
• η μείωση του τεκμηρίου κατά 50% επεκτείνεται στις δημοτικές κοινότητες με πληθυσμό μέχρι 1.500 ευρώ (πλην Αττικής/ Θεσσαλονίκης)
• χορηγείται φοροαπαλλαγή για τρία έτη όσων είχαν κενό διαμέρισμα ή το εκμίσθωναν με βραχυχρόνια μίσθωση τα προηγούμενα τρία έτη και το εκμισθώνουν πλέον με συνήθη (τριετή τουλάχιστον) μίσθωση
• η μείωση του ΕΝΦΙΑ για κατοικίες, αξίας κάτω των 500.000 ευρώ, που ασφαλίζονται κατά του κινδύνου φυσικών καταστροφών, αυξάνεται σε 20%
• η αμοιβή για τις εφημερίες ιατρών του ΕΣΥ υπάγεται σε αυτοτελή φορολόγηση 22%

Β. Σε ό,τι αφορά στην ελάφρυνση μέσω έμμεσων φόρων προβλέπονται:

• αυξάνεται το τέλος ανθεκτικότητας στην κλιματική κρίση
• επιβάλλεται τέλος κρουαζιέρας για όσους αποβιβάζονται σε Μύκονο, Σαντορίνη και άλλα λιμάνια
• απαλλάσσονται από το τέλος συνδρομητών σταθερής τηλεφωνίας συνδέσεις μέσω δικτύου οπτικών ινών ταχύτητας 100 MBPs και πάνω
• απαλλάσσονται από τον φόρο τα ασφάλιστρα υγείας ανηλίκων
• παρατείνεται η αναστολή ΦΠΑ στα νεόδμητα ακίνητα

Παράλληλα, ήδη το οικονομικό επιτελείο νομοθετεί σε συγκεκριμένα μεταρρυθμιστικά πεδία. Αναλυτικά:

• Δημογραφικό: Πρόσθετη προστασία για οικογένειες με 3 παιδιά και άνω, έκπτωση φόρου για χρηματικές παροχές υπέρ νέων γονέων, μείωση του φόρου ασφαλίστρου (15%) ιδιωτικών συμβολαίων υγείας για παιδιά.
• Στεγαστικό: Πρόγραμμα “Σπίτι μου 2”, τοπικοί περιορισμοί στις βραχυχρόνιες μισθώσεις κίνητρα για μακροχρόνιες μισθώσεις κενών κατοικιών.
• Αντιμετώπιση των συνεπειών της κλιματικής κρίσης: Επενδύσεις στην πρόληψη πυρκαγιών και πλημμυρών, μείωση του ΕΝΦΙΑ για ασφάλιση κατοικιών, αύξηση της περιμέτρου υποχρεωτικής ασφάλισης επιχειρήσεων.
• Υγεία: Προσλήψεις μόνιμου ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού, αναβάθμιση νοσοκομείων, έλεγχος των προμηθειών.
• Αναβάθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος: Μη κρατικά πανεπιστήμια, ανακαίνιση σχολικών κτιρίων, προγράμματα επαγγελματικής εκπαίδευσης – κατάρτισης.
• Περιορισμός της φοροδιαφυγής: Πλήρης εφαρμογή “myDATA” και ηλεκτρονικών τιμολογίων, ψηφιοποίηση των ελέγχων, ψηφιακή ΑΑΔΕ. Ο περιορισμός της φοροδιαφυγής θα επιτρέψει και περαιτέρω μειώσεις φορών.
• Ενίσχυση της επιχειρηματικότητας: Κίνητρα για έρευνα – ανάπτυξη – συγχωνεύσεις, σύσταση του Εθνικού Επενδυτικού Ταμείου, σχέδιο για επέκταση θερμοκηπίων και στήριξη σε νέους αγρότες.
• Επισκόπηση δαπανών για ορθολογικότερη κατανομή (Spending review): Ενδεικτικά: Στόχευση κοινωνικών επιδομάτων και επιδομάτων ανεργίας, λειτουργικές δαπάνες, φαρμακευτική δαπάνη, δαπάνες φορέων γενικής κυβέρνησης και ΟΤΑ.

Πώς διαμορφώνεται το 1 δισ. ευρώ κατ’ έτος για παροχές και επενδύσεις

Σύμφωνα με την παρουσίαση του Μεσοπρόθεσμου 2025 – 2025 από τον υπουργό Οικονομικών Κωστή Χατζηδάκη και τον υφυπουργό Θάνο Πετραλιά, η κυβέρνηση πέτυχε την αύξηση των δαπανών κατά 700 εκατ. ευρώ περισσότερο το οποίο αντιστοιχεί σε περίπου 3,7 δισ. ευρώ για το 2025. Για τα έτη 2026, 2027 και 2028, οι δαπάνες θα αυξηθούν κατά 3,6%, 3,1% και 3% αντίστοιχα.

Πόσα από αυτά όμως θα πάνε σε πάγιες ανάγκες και πόσα θα «επιστρέψουν» στους πολίτες; Η ανάλυση της ηγεσίας του ΥΠΟΙΚ αναφέρει πως η συνήθης ετήσια αύξηση των δαπανών εκτιμάται σε περίπου 2 δισ. ευρώ.

Από αυτά, περίπου τα μισά, δηλαδή το 1 δισ. ευρώ, είναι το πόσο αυξάνονται κάθε χρόνο οι λειτουργικές δαπάνες του δημοσίου, και αφορούν στις αυξήσεις που επιφέρει ο πληθωρισμός στο κόστος των ενοικίων, στην ενέργεια, στην συντήρηση των δημόσιων κτιρίων καθώς στη φαρμακευτική και νοσοκομειακή δαπάνη.

Το άλλο 1 δισ. ευρώ κατά προσέγγιση, είναι η ετήσια αύξηση των συνταξιοδοτικών δαπανών λαμβάνοντας υπόψη την αναπροσαρμογή τους βάσει του ΑΕΠ και του πληθωρισμού, που ανέρχεται περίπου σε 400 εκατ. ευρώ ετησίως. Ωστόσο, όπως αναφέρθηκε και από τον υπουργό Οικονομικών, κάθε έτος διαφέρει ο αριθμός των ατόμων που βγαίνουν στη σύνταξη, έτσι το ποσό αύξησης της συνταξιοδοτικής δαπάνης δεν μπορεί να υπολογιστεί με ακρίβεια.

Το δεύτερο μεγάλο κόστος το οποίο αναμένεται να αυξηθεί στα επόμενα χρόνια, είναι το κόστος της άμυνας, και αυτό γιατί η Ελλάδα αναμένει φυσικές παραλαβές εξοπλιστικών προγραμμάτων οι οποίες θα αυξηθούν κατά 0,86 δισ. ευρώ το 2025, κατά επιπλέον 0,48 δισ. ευρώ το 2026 και κατά επιπλέον 0,16 δισ. ευρώ το 2027, παραμένοντας στα ίδια υψηλά επίπεδα το 2028.

Ως εκ τούτου, με τον συνυπολογισμό των παραπάνω, και με βάση τον στόχο για αύξηση των δαπανών στα έτη έως το 2028, διαμορφώνεται ένας «κουμπαράς» θα μπορεί να ανέλθει μέχρι 1 δισ. ευρώ ανά έτος, και τα οποία θα μπορούν να διατεθούν για μέτρα πολιτικής, όπως είναι οι περαιτέρω μειώσεις φόρων και η περαιτέρω στήριξη των ευάλωτων, καθώς και επιπλέον δημόσιες επενδύσεις.

Στα παραπάνω λεγόμενα μέτρα πολιτικής, σύμφωνα με το οικονομικό επιτελείο, μπορούν να περιλαμβάνονται έξτρα μέτρα ενίσχυσης του διαθέσιμου εισοδήματος σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, αλλά και μέτρα για την στήριξη της αγοράς εργασίας.

Στο πλαίσιο αυτό, οι ασφαλιστικές εισφορές θα μειωθούν κατά 1 ποσοστιαία μονάδα το 2025 και κατά επιπλέον 0,5 ποσοστιαία μονάδα το 2027, φτάνοντας συνολικά σε περίπου 6 ποσοστιαίες μονάδες μείωση από το 2019. Το κόστος εκτιμάται σε 440 εκατ. ευρώ για το 2025 και επιπλέον 230 εκατ. ευρώ το 2027.