Ένα νέο δημοσιονομικό και οικονομικό τοπίο στην Ευρώπη ανοίγει μετά την ανακοίνωση της συμφωνίας στη διήμερη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ (24 – 25 Ιουνίου 2025, Χάγη) για την επίτευξη δαπανών για την άμυνα των χωρών – μελών του στο 5% του ΑΕΠ μέχρι το 2035.
Υπενθυμίζεται πως από το 2014 έως και φέτος, το κατώτατο πλαφόν κρατικών δαπανών για την άμυνα για κάθε χώρα – μέλος του ΝΑΤΟ ανερχόταν στο 2% του ΑΕΠ.
Συνεπώς, με βάση της συμφωνίας της Χάγης, το πλαφόν αυτό υπερδιπλασιάζεται, καθώς ανέρχεται πλέον από το 2% στο 5% του ΑΕΠ.
Σημειώνεται πως το προηγούμενο πλαφόν, δηλαδή αυτό του 2%, ήταν μεν οριζόντιο δηλαδή αφορούσε όλες τις χώρες – μέλη του ΝΑΤΟ πλην όμως δεν κατέστη ούτε υποχρεωτικό (με την έννοια ότι δεν υπήρχαν συγκεκριμένες ρήτρες για τις χώρες που δεν το έφταναν και αυτές δεν ήταν …λίγες), ενώ δεν είναι χρονικό ορόσημο επίτευξής του.
Αυτή η «χαλαρότητα» ως προς την εφαρμογή του πλαφόν ανατρέπεται πλέον άρδην: Κάθε χρόνο οι χώρες – μέλη του ΝΑΤΟ θα δίνουν λόγο (στη διοίκηση της βορειο – ατλαντικής συμμαχίας) για το αν και κατά πόσο προσεγγίζουν το στόχο του 5%.
Τίθεται, επίσης ένα ενδιάμεσο ορόσημο μέχρι το 2035 και αυτό είναι το 2029, δηλαδή σε τέσσερα χρόνια από σήμερα, ενώ μένει να δούμε στο τελικό συμφωνηθέν της Συνόδου, αν και ποιες ρήτρες διασφάλισης της πορείας προς το 5% θα τεθούν.
Για όσες χώρες – μέλη του ΝΑΤΟ έχουν μικρούς προϋπολογισμούς και δυσκολεύονται να βρουν τους πόρους για την προμήθεια νέων οπλικών συστημάτων έχει αφεθεί παράθυρο υποστήριξης από άλλες χώρες με μεγαλύτερους προϋπολογισμούς αλλά και επίτευξης του 5% σε «συλλογικό» επίπεδο ΝΑΤΟ (ως ποσοστό του αθροίσματος των ΑΕΠ των χωρών – μελών του) αν όχι σε εθνικό.
Όσον αφορά την Ελλάδα, ξεκινά από σχετική ισχυρή αφετηρία ως προς το ποσοστό των δαπανών για την άμυνα της, καθώς ανέρχονται στο 2,5% του ΑΕΠ.
Επίσης, τον Απρίλιο του 2025, η κυβέρνηση εξήγγειλε νέο εξοπλιστικό πρόγραμμα πάνω από 25 δισ. ευρώ μέχρι το 2037.
Κάνοντας μία αναγωγή της παραπάνω επιπλέον αμυντικής δαπάνης κατά μέσο όρο κάθε χρόνο, λαμβάνοντας υπόψιν και την αναμενόμενη αύξηση του ΑΕΠ κάθε χρόνο, η αύξηση των αμυντικών δαπανών – ως ποσοστό του ΑΕΠ – είναι πολύ μικρή και σε κάθε περίπτωση αρκετά μακριά από το 5% του ΑΕΠ.
Αυτό σημαίνει πως η Ελλάδα θα πρέπει να αυξήσει τις αμυντικές δαπάνες της πάνω από το επίπεδο το οποίο είχε υπολογίσει βάσει του νέου εξοπλιστικού προγράμματος, την επόμενη δεκαετία, δηλαδή έως το 2035.
Για να το κάνει αυτό, θα πρέπει να βρει τους σχετικούς πόρους με μόνο «σύμμαχο» την ΕΕ, η οποία έχει αποφασίσει, από τον περασμένο Μάρτιο, να ενεργοποιήσει ρήτρα διαφυγής από το σύμφωνο Σταθερότητας της ΕΕ για την επόμενη 4ετία, για αύξηση των αμυντικών δαπανών κατά ποσό που αντιστοιχεί έως και στο 1,5% του ΑΕΠ ετησίως, αλλά και να συστήσει ένα κοινό αμυντικό ταμείο 150 δισ. ευρώ (SAFE) από το οποίο θα μπορούσαν να δοθούν χαμηλότοκα δάνεια στις χώρες – μέλη.
Μ΄ άλλα λόγια, οι αποφάσεις της ΕΕ, δίνουν μερική (μόνο για έως 1,5% του ΑΕΠ) και σχετική σύντομη (για 4 χρόνια και όχι για…πάντα) «περίοδο χάριτος» για την Ελλάδα -και τις άλλες χώρες μέλη της Ένωσης .
Η αύξηση των αμυντικών δαπανών της Ελλάδας πρέπει όχι μόνο να διπλασιαστεί ως ποσοστό του ΑΕΠ (από το 2,5% στο 5%) μέχρι το 2035, αλλά και να παραμείνει μόνιμα στο 5% και μετά το 2035!
Το ερώτημα που τίθεται πλέον για την Ελλάδα, αλλά και για όλη την ΕΕ, είναι από που θα βρουν τους οικονομικούς πόρους για μόνιμα υπερδιπλάσιες αμυντικές δαπάνες.
Μεγαλύτερο είναι το πρόβλημα για τις χώρες, με υψηλό δημόσιο χρέος, με την Ελλάδα να είναι πρώτη εξ αυτών παρά τις εξαιρετικά θετικές δημοσιονομικές επιδόσεις τα τελευταία χρόνια.
Ήδη η ΤτΕ έχει προειδοποιήσει πως για να μην αυξηθεί το δημόσιο χρέος, θα πρέπει είτε να αυξηθούν τα έσοδα από φόρους, είτε να περικοπές δαπάνες.
Ο ίδιος ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε έχει προτείνει προς τις χώρες – μέλη της συμμαχίας περικοπές στην υγεία και τις συντάξεις.
Μέχρι πριν τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ, η κυβέρνηση είχε κινηθεί στο εξής μοτίβο δημοσιονομικής πολιτικής : Αυξάνουμε τα έσοδα από την πάταξη της φοροδιαφυγής, προκειμένου να αποπληρώσουμε το συντομότερο δυνατό το δημόσιο χρέος και να επιστρέφουμε στην κοινωνία (πρωτίστως μέσω της μείωσης των άμεσων φόρων) το «πλεόνασμα» της ανάπτυξης και συνετής δημοσιονομικής πορείας…
Η ανάληψη της υποχρέωσης αμυντικών δαπανών στο 5% μπαίνει ως σφήνα στη δημοσιονομική πολιτική της ελληνικής κυβέρνησης και αμφισβητεί ευθέως είτε την κατά το δυνατό πιο πρόωρη αποπληρωμή του χρέους, είτε το εύρος της επιστροφής του «πλεονάσματος» της ανάπτυξης, είτε και των δύο.
Το τι θα επιλέξει να κάνει η κυβέρνηση για να αντιμετωπίσει σε επίπεδο δημοσιονομικής πολιτικής τις νέες υποχρεώσεις τις οποίες ανέλαβε στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ μένει να το δούμε.
Το σίγουρο, πάντως, φαίνεται να είναι πως η αύξηση των αμυντικών δαπανών -σε αντίθεση με εκείνο που αναμένεται να συμβεί σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες όπως η Γερμανία – ελάχιστα μπορεί να συμβάλλει στην ανάπτυξη της χώρας (καθώς η συντριπτικά μεγαλύτερη μερίδα των αμυντικών παραγγελιών θα αφορούν σε χώρες του εξωτερικού) και ακόμα λιγότερο -εκ της φύσεως τους – μπορεί να συμβάλλουν στην αύξηση των φορολογικών εσόδων του κρατικού προϋπολογισμού συμβάλλοντας έτσι στη χρηματοδότηση του (μόνιμου) στόχου του 5%.
Κοινώς, είτε αυτή, είτε οποιαδήποτε κυβέρνηση στην Ελλάδα, φαίνεται πως θα πρέπει να στραφεί περισσότερο προς την πλευρά των δαπανών, αλλά και του δανεισμού (κοινοτικού ή εθνικού) προκειμένου να αντλήσει τους αναγκαίους χρηματοδοτικούς πόρους για την κατάκτηση της αμυντικής ικανότητας στην οποία έχει συμφωνήσει στο ΝΑΤΟ.
Και όλα αυτά, υπό τον όρο ότι οι ΗΠΑ δεν θα αρχίσουν να μειώνουν την παρουσία τους, σε στρατιωτικό επίπεδο, στην Ευρώπη. Γιατί αν αρχίσουν να τη μειώνουν, τότε μπορεί να δούμε να αυξάνεται το πλαφόν των αμυντικών δαπανών πάνω από το 5%.
Πηγή: www.newsit.gr