Τον Ιούνιο του 1920, οι New York Times ανέφεραν ότι ο Γουίλιαμ Χάρτμαν πυροβόλησε και σκότωσε τη σύζυγό του, μόλις επέστρεψε από μια νύχτα κατανάλωσης ουίσκι. Είναι αδύνατο να γνωρίζουμε τι οδήγησε στην πράξη του. Αλλά ιστορίες σαν τη δική του εμφανίζονταν με ανησυχητική συχνότητα στις εφημερίδες στις αρχές του 20ού αιώνα, καταδεικνύοντας τους ίδιους κινδύνους που ανέφεραν οι υπέρμαχοι της εγκράτειας όταν πίεζαν για την απαγόρευση του αλκοόλ.
«Όλοι ξέρουμε ότι πολλά εγκλήματα συμβαίνουν όταν οι άνθρωποι είναι λίγο φορτωμένοι ή λίγο μαστουρωμένοι, επειδή υπάρχει ο παράγοντας της αναστολής», λέει η Ντέμπορα Μπλουμ, βραβευμένη με Πούλιτζερ επιστημονική δημοσιογράφος και ειδική στην ποτοαπαγόρευση.
Photo: Wikimedia Commons
Πώς ξεκίνησαν όλα
Η κατανάλωση αλκοόλ έχει συνδεθεί εδώ και καιρό με την αύξηση της βίας και οι μελέτες έχουν δείξει ιστορικά ότι οι άνδρες έχουν διπλάσιες πιθανότητες να πιουν και να κραιπαλιάσουν από ό,τι οι γυναίκες.
«Έτσι, οι άνδρες θα γίνονταν πιο μεθυσμένοι και βίαιοι και θα ήταν πιο επικίνδυνοι για τις γυναίκες» προσθέτει η Μπλουμ. Ενώ έχουν γραφτεί πολλά για τις γυναίκες που βοήθησαν στην κατάργηση της ποτοαπαγόρευσης, λιγότερη προσοχή έχει δοθεί στον πολύπλοκο ρόλο που έπαιξαν οι γυναίκες στην ψήφισή της.
Photo: Wiikimedia Commons
Η ειρωνική ισότητα
Κατά ειρωνικό τρόπο, η ίδια ακριβώς νομοθεσία που περιόρισε τις ελευθερίες τους άνοιξε επίσης τις πόρτες σε νέες μορφές ενδυνάμωσης και νομικής αναγνώρισης.
«Κατά κάποιον τρόπο υπονοεί ότι οι γυναίκες… έχουν δικαιώματα» λέει ο Πίτερ Λίμπχολντ, ομότιμος επιμελητής του Smithsonian. «Οι άνθρωποι της εγκράτειας υποστήριζαν ότι οι άνδρες που κατανάλωναν αλκοόλ συχνά έκαναν μεγάλη ζημιά στις γυναίκες. Με την ψήφιση της ποτοαπαγόρευσης, υποδηλώνεται ότι οι γυναίκες έχουν μεγαλύτερη αξία και, ως εκ τούτου, θα πρέπει να έχουν υψηλότερα νομικά πρότυπα».
Παρόλο που η ποτοαπαγόρευση δεν παρείχε στις γυναίκες άμεσα δικαιώματα, η πράξη του περιορισμού, η οποία αφορούσε σε όλους -αντί να στοχεύει μόνο τις γυναίκες- υποδήλωνε υποδόρια μια στροφή προς την ισότητα.
Η απαγόρευση του αλκοόλ αψήφησε τα κοινωνικά πρότυπα και επέτρεψε στις γυναίκες να υπερβούν τους παραδοσιακούς ρόλους των φύλων τους. «Χωρίς πλέον να προστατεύονται από το αλκοόλ, οι γυναίκες άρχισαν να το πίνουν, να το σερβίρουν, ακόμη και να το πωλούν»
Ο αντίκτυπος της απαγόρευσης στις γυναίκες
Πριν από την ποτοαπαγόρευση, τα σαλούν και τα μπαρ ήταν αυστηρά ανδρικοί χώροι. Στην πραγματικότητα, σε μέρη όπως το Κολοράντο, ήταν ακόμη και παράνομο για τις γυναίκες να εισέλθουν.
Αλλά αντίθετα με την πρόθεση της, η απαγόρευση του αλκοόλ δημιούργησε ευκαιρίες για ανθρώπους που δεν είχαν ποτέ πριν εμπλακεί στη σκηνή των σαλούν και το εμπόριο αλκοόλ, ιδίως για γυναίκες.
«Οι γυναίκες δεν επιτρεπόταν να μπαίνουν στα σαλούν και στα μπαρ. Αυτή ήταν η περιοχή των ανδρών» λέει η Μπλουμ. «Συναντιόντουσαν στο μπαρ και έπαιρναν πολλές πολιτικές αποφάσεις. Οι γυναίκες δεν μπορούσαν καν να περάσουν το κατώφλι. Έτσι, το αλκοόλ ήταν μέρος αυτού που οι γυναίκες αντιλαμβάνονταν ως αδυναμία των ανδρών».
Η απαγόρευση του αλκοόλ αψήφησε τα κοινωνικά πρότυπα και επέτρεψε στις γυναίκες να υπερβούν τους παραδοσιακούς ρόλους των φύλων τους. «Χωρίς πλέον να προστατεύονται από το αλκοόλ, οι γυναίκες άρχισαν να το πίνουν, να το σερβίρουν, ακόμη και να το πωλούν».
Η άνοδος των γυναικών λαθρεμπόρων
Καθώς η ποτοαπαγόρευση επικράτησε, δημιούργησε απροσδόκητες ευκαιρίες για τις γυναίκες, ιδίως στο υπόγειο εμπόριο αλκοόλ. Προσωπικότητες όπως η Τέξας Γκάιναν, πρώην ηθοποιός του βωβού κινηματογράφου, εντοπίστηκαν από έναν λαθρέμπορο και κατέληξαν να διευθύνουν μερικά από τα πιο διαβόητα speakeasies μπαρ της Νέας Υόρκης.
Με ένα πιστόλι δεμένο στο μηρό της και ένα ποτό πάντα στο χέρι, γύριζε δυναμικά τη νύχτα – καλωσορίζοντας τους καλεσμένους με το περίφημο «Γεια σας, κορόιδα!».
Περισσότερο από το να σερβίρει απλώς ποτά, πουλούσε προκλητικότητα -και με αυτόν τον τρόπο, έγινε μια από τις πρώτες γυναίκες που κέρδισε από τη νυχτερινή ζωή με τους δικούς της όρους, ανοιχτά.
Η Έθερ Κλαρκ, η οποία ήταν γνωστή ως «The Henhouse Bootlegger» (Η λαθρέμπορος του κοτετσιού), επειδή αποθήκευε την κρυψώνα της στο κοτέτσι της, βρήκαν καριέρες εκεί όπου διαφορετικά θα αποκλείονταν.
Η ποτοαπαγόρευση επέτρεψε στις γυναίκες να παρακάμψουν τους παραδοσιακούς ρόλους των δύο φύλων -όπως η ραπτική ή η διδασκαλία- και να εισέλθουν σε νέους, συχνά παράνομους, τομείς, όπως η λειτουργία speakeasy, η εμπορία αλκοόλ, ακόμη και η λαθρεμπορία αλκοόλ μέσω συνόρων.
Με το φλασκί στην καλτσοδέτα – Wikimedia Commons
«Κυρία του δρόμου»
Αλλά η πρόσβαση σε αυτές τις ευκαιρίες δεν ήταν χωρίς κοινωνικό κόστος. Ο χαρακτηρισμός «κυρία του δρόμου» εφαρμόστηκε εύκολα στις γυναίκες που παρέκκλιναν από τα καθιερωμένα πρότυπα – είτε αυτό συνέβαινε με την προσβολή από σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα, είτε με την εργασία τους ως σερβιτόρες, είτε, στην προκειμένη περίπτωση, με τη λειτουργία ενός speakeasy.
Αν και οι κατηγορίες για «πορνεία» συχνά αφορούσαν περισσότερο τον κοινωνικό έλεγχο παρά τις πραγματικές κατηγορίες, χρησίμευαν για να εκδιώξουν τις γυναίκες από τους χώρους ανδρικής εξουσίας.
Η «νέα γυναίκα»
Παρόλα αυτά, η μυστική διπλή ζωή της «Νέας Γυναίκας» -ανεξάρτητη, διεκδικητική και αψηφώντας τις παραδοσιακές προσδοκίες- έγινε μια βασική φιγούρα της δεκαετίας του ’20, σηματοδοτώντας μια ευρύτερη πολιτιστική στροφή προς την ανεξαρτησία και την αυτοέκφραση των γυναικών.
Για παράδειγμα, ορισμένα εστιατόρια άρχισαν να εφαρμόζουν την εξυπηρέτηση στο τραπέζι για τις γυναίκες πελάτισσες που διαφορετικά θα ένιωθαν άβολα με το να κάθονται στο μπαρ. Όμως, καθώς όλο και περισσότερες γυναίκες εμπλέκονταν στο λαθρεμπόριο, η επιβολή του νόμου το αντιλήφθηκε.
Οι αστυνομικοί έμειναν έκπληκτοι με τον αριθμό των γυναικών που ξαφνικά συνέλαβαν, σε τέτοιο βαθμό που άρχισαν να αντιμετωπίζουν τις γυναίκες εγκληματίες με διαφορετικό τρόπο, συχνά προς όφελός τους.
Προσωπικότητες όπως η Τέξας Γκάιναν, πρώην ηθοποιός του βωβού κινηματογράφου, εντοπίστηκαν από έναν λαθρέμπορο και κατέληξαν να διευθύνουν μερικά από τα πιο διαβόητα speakeasies μπαρ της Νέας Υόρκης
Τέξας Γκάιναν / Wikimedia Commons
Νέες θέσεις εργασίας
Στα δικαστήρια, υπήρχαν μαρτυρίες δικαστών που άφηναν τις γυναίκες εγκληματίες να ξεφύγουν από το γάντζο. Αντιλαμβανόμενη αυτό το μοτίβο, η μαφία στρατολογούσε ενεργά γυναίκες.
«Όλο και περισσότεροι λαθρέμποροι χρησιμοποιούσαν γυναίκες για να βοηθήσουν στο λαθρεμπόριο του αλκοόλ τους, καθώς σε αρκετές πολιτείες υπήρχαν νόμοι που εμπόδιζαν τους άνδρες πράκτορες να ψάχνουν ή να εξετάζουν με άλλο τρόπο γυναίκες υπόπτους», σύμφωνα με το Bureau of Alcohol, Tobacco, Firearms, and Explosives.
«Δημιουργώντας την επείγουσα ανάγκη για γυναίκες αξιωματικούς επιβολής του νόμου». Και κάπως έτσι, νέες θέσεις εργασίας ήταν διαθέσιμες για τις γυναίκες. Αλλά αυτή τη φορά, ήταν νόμιμες.
Μια ανεπαίσθητη στροφή προς την ισότητα
Αν και η ποτοαπαγόρευση θεωρείται ευρέως ως ένα αποτυχημένο πείραμα, έθεσε τα θεμέλια για ευρύτερες κοινωνικές αλλαγές. Για δεκαετίες, οι γυναίκες είχαν θέσει τα θεμέλια για αυτή τη μεταβολή. Η Γυναικεία Χριστιανική Ένωση Εγκράτειας δεν ήταν απλώς μια ομάδα κατά του αλκοόλ, αλλά μια από τις μεγαλύτερες γυναικείες πολιτικές οργανώσεις στην ιστορία των ΗΠΑ.
Για τις μεταρρυθμίστριες όπως η Φράνσις Γουίλαρντ και η φλογερή τσεκουράτη Κάρι Νάσιον, η εγκράτεια δεν αφορούσε μόνο το αλκοόλ – ήταν ένα επίπεδο για να αποκτήσουν κοινωνική δύναμη σε μια κοινωνία που τους αρνιόταν την ψήφο, την προστασία και τη δημόσια φωνή.
Όταν ο Γουίλιαμ Χάρτμαν δολοφόνησε τη γυναίκα του τον Ιούνιο του 1920, οι εφημερίδες δεν ρώτησαν τι ήθελε ή τι φορούσε, αλλά μόνο τι είχε κάνει. Για πρώτη φορά στην ιστορία των ΗΠΑ, οι νομοθέτες άρχισαν να δίνουν προσοχή στους κινδύνους που αντιμετώπιζαν οι γυναίκες πίσω από κλειστές πόρτες -και να απαντούν με πολιτική.
Δεν ήταν τέλειο – κάθε άλλο. Αλλά ήταν συμβολικό. Και σε μια χώρα όπου ο συμβολισμός διαμορφώνει το δίκαιο, ήταν ένα σημείο εκκίνησης.
Το αέναο ταξίδι διεκδίκησης
Ως αποτέλεσμα, η ανεπαίσθητη στροφή της ποτοαπαγόρευσης προς την ισότητα των φύλων έθεσε τις βάσεις για τις μετέπειτα προόδους στα δικαιώματα των γυναικών, από το δικαίωμα ψήφου έως τις εργασιακές μεταρρυθμίσεις, οι οποίες άρχισαν να αποκτούν δυναμική τις επόμενες δεκαετίες.
«Νομίζω ότι υπήρξε μια τεκτονική αλλαγή εκείνη την εποχή, και η ποτοαπαγόρευση ήταν μέρος αυτής», λέει ο Λίμπχολντ. «Οι γυναίκες αρχίζουν να αναγνωρίζονται από την άποψη των νόμων, και αυτό που ακολουθεί είναι μια ευρεία πολιτισμική αλλαγή που περνάει η θέση τους στην κοινωνία. Αλλά το ταξίδι δεν τελειώνει ποτέ».
*Με στοιχεία από nationalgeographic.com
Πηγή: www.in.gr