Γυναίκες σκύβουν πάνω από τις ραπτομηχανές με το ένα μάτι στην πολύχρωμη κλωστή που υφαίνουν μέσα από το μαύρο λινό και το άλλο στα κινητά τους τηλέφωνα, μεταδίδοντας σκηνές από τις ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές της Γάζας στην Παλαιστίνη.
Οι μοδίστρες σε αυτό το εργαστήριο είναι Παλαιστίνιες πρόσφυγες δεύτερης και τρίτης γενιάς. Οι περισσότερες από αυτές γεννήθηκαν στον γύρω προσφυγικό καταυλισμό, που ονομάζεται Σατίλα σε μια γειτονιά της Βηρυτού.
«Τότε, οι ελιές της Παλαιστίνης μοιράζονταν μεταξύ όλων».
Το Ισραήλ δεν τους επιτρέπει να επιστρέψουν
Οι γυναίκες είναι μεταξύ των 5,9 εκατομμυρίων ανθρώπων που τα Ηνωμένα Έθνη έχουν καταγράψει ως πρόσφυγες που εκτοπίστηκαν ή εκδιώχθηκαν κατά τη δημιουργία του Ισραήλ το 1948 και των απογόνων τους. Σχεδόν μισό εκατομμύριο από αυτούς ζουν στο Λίβανο, όπου εξακολουθούν να αντιμετωπίζονται ως παρείσακτοι – δεν μπορούν να αγοράσουν ακίνητα και δεν έχουν πρόσβαση στη δημόσια υγειονομική περίθαλψη και δεν μπορούν να εργαστούν στις περισσότερες βιομηχανίες. Το Ισραήλ δεν τους επιτρέπει να επιστρέψουν στην Παλαιστίνη.
Για αυτές τις γυναίκες, το επάγγελμά τους – το παραδοσιακό παλαιστινιακό κέντημα, που ονομάζεται tatreez – παρέχει τόσο ένα μέσο βιοπορισμού όσο και μια σύνδεση με την πατρίδα τους.
Παγκόσμια αναγνώριση για το παραδοσιακό παλαιστινιακό κέντημα
Το εργαστήριο υποστηρίζεται από μια μη κυβερνητική οργάνωση που ονομάζεται Beit Atfal Assumoud, η οποία ιδρύθηκε μετά τη σφαγή Παλαιστινίων από χριστιανικές πολιτοφυλακές του Λιβάνου το 1976 σε έναν άλλο προσφυγικό καταυλισμό στη βόρεια Βηρυτό.
Η αρχική αποστολή του εργαστηρίου ήταν να παρέχει ένα επάγγελμα για τις χήρες και άλλες εξαθλιωμένες Παλαιστίνιες γυναίκες. (Δεν υπάρχει απαγόρευση για τους άνδρες να ράβουν tatreez, αλλά συνήθως οι γυναίκες έχουν ασχοληθεί με το επάγγελμα, και αυτό το εργαστήριο απασχολεί μόνο γυναίκες).
Το εργαστήριο έχει επεκτείνει τις δραστηριότητές του τα τελευταία χρόνια, καθώς το tatreez αποκτά φήμη ως σύμβολο αντίστασης και ταυτότητας για τους απανταχού Παλαιστίνιους. Το 2021, η UNESCO ονόμασε το tatreez σε έναν παγκόσμιο κατάλογο χειροτεχνιών, τελετουργιών και μορφών τέχνης που θεωρεί «άυλες» στην «πολιτιστική κληρονομιά της ανθρωπότητας».
«Επισκέπτονται τουρίστες από τη Γερμανία, τη Σουηδία, τη Βρετανία! Η [παλαιστινιακή] διασπορά έρχεται για να αγοράσει δώρα για την οικογένεια και τους φίλους της», λέει η Χανάν Ζαρούρα, η επικεφαλής σχεδιαστής του εργαστηρίου. «Πρόσφατα ράψαμε ένα νυφικό για μια νεαρή γυναίκα στην Αμερική».
Το εργαστήριο πουλάει επίσης τα προϊόντα του στο διαδίκτυο, όπως σελιδοδείκτες, πορτοφόλια, κρεμάσματα τοίχου και κασκόλ.
Μια ιστορία ζωής που αντικατοπτρίζει τη σύγχρονη παλαιστινιακή ιστορία
Η Ζαρούρα, 70 ετών, είχε μια ζωή γεμάτη εκτοπισμούς και απώλειες.
Το 1948, οι γονείς της εκδιώχθηκαν από τη γη κοντά στη Ναζαρέτ, στο σημερινό βόρειο Ισραήλ, την οποία οι πρόγονοί τους καλλιεργούσαν επί αιώνες. Ο πατέρας της εργαζόταν στο λιμάνι της Χάιφα, στις ακτές της Μεσογείου. Από εκεί, έφυγαν βόρεια με το μικρό παιδί και το μωρό τους – τα μεγαλύτερα αδέλφια της Ζαρούρα.
Περπάτησαν μέχρι την ακτή, πέρασαν στο Λίβανο και έμειναν πρώτα στην παράκτια πόλη της Τύρου. Στη συνέχεια, λέει η Ζαρούρα, τους συγκέντρωσαν στον προσφυγικό καταυλισμό της Shatila, ο οποίος ιδρύθηκε το 1949.
Εκεί γεννήθηκε η Ζαρούρα και μεγάλωσε με τα τραύματα των γονιών της – και στη συνέχεια βίωσε τα δικά της.
«Υπήρχε ένας φράχτης ύψους 2 μέτρων ανάμεσά μας, οπότε δεν μπορούσαμε να αγκαλιαστούμε ή να φιληθούμε»
Η αιματηρή ιστορία της Σατίλα
Το 1982, εν μέσω του εμφυλίου πολέμου του Λιβάνου και μιας ισραηλινής εισβολής, τοπικές πολιτοφυλακές που είχαν συμμαχήσει με το Ισραήλ σκότωσαν έως και 3.500 Παλαιστίνιους πρόσφυγες στη Σατίλα και σε έναν άλλο καταυλισμό Παλαιστινίων προσφύγων που ονομαζόταν Σάμπρα. Ήταν ένα από τα πιο αιματηρά κεφάλαια της παλαιστινιακής ιστορίας και τα ονόματα των στρατοπέδων έχουν γίνει συνώνυμα με αυτό.
Μέχρι τότε, η Ζαρούρα είχε ένα μικρό παιδί και ένα μωρό. Θυμάται τους πολιτοφύλακες να πηγαίνουν από πόρτα σε πόρτα, να μαζεύουν τους ντόπιους άνδρες και να τους πυροβολούν. Σκότωσαν τον πεθερό της και στη συνέχεια ήρθαν για τον σύζυγό της, ο οποίος εργαζόταν ως μηχανικός αυτοκινήτων.
«Σκέφτηκα ότι μπορεί να τον λυπηθούν αν είχε ένα μωρό, οπότε έβαλα το δίχρονο παιδί μας στην αγκαλιά του συζύγου μου», θυμάται.
Αυτό λειτούργησε, πιστεύει. Οι πολιτοφύλακες είπαν στον σύζυγό της να δώσει το παιδί πίσω στην Ζαρούρα και στη συνέχεια συνέλαβαν τον σύζυγό της, αλλά δεν τον σκότωσαν – και κατάφερε να δραπετεύσει τρεις ημέρες αργότερα. Επιβίωσαν.
Αλλά χρόνια αργότερα, το 1988, ο σύζυγός της σκοτώθηκε σε έναν άλλο γύρο μαχών στον καταυλισμό. Και η Ζαρούρα βρέθηκε χήρα με τέσσερα παιδιά μέχρι τότε.
Το tatreez ως εργασία και θεραπεία
Στην πιο δύσκολη περίοδο της ζωής της, στράφηκε στο κέντημα tatreez που είχε μάθει από παιδί – τόσο για βιοπορισμό, όσο και για ψυχοθεραπεία.
«Η ΜΚΟ φρόντιζε τα παιδιά μου με αντάλλαγμα τον χρόνο μου», θυμάται η Ζαρούρα, αναφερόμενη στη μη κερδοσκοπική ομάδα Beit Atfal Assumoud.
«Έτσι ξεκίνησα – μόνο ως εθελόντρια, λίγες μέρες την εβδομάδα – να διδάσκω tatreez σε άλλες γυναίκες στον καταυλισμό».
Κάθε περιοχή στην Παλαιστίνη έχει το δικό της μοναδικό σχέδιο κεντήματος, και η Ζαρούρα – που δεν έχει πάει ποτέ πουθενά στα Παλαιστινιακά Εδάφη – τα γνωρίζει όλα. Έκτοτε γνωρίζει την τέχνη σαν την παλάμη του χεριού της.
Το 2000, η Ζαρούρα κατάφερε τελικά να δει την πατρίδα της, με ένα ταξίδι στα σύνορα Ισραήλ-Λιβάνου, που οργανώθηκε από ΜΚΟ που εργάζονται στη Σατίλα.
Για πρώτη φορά, η Ζαρούρα κατάφερε να συναντήσει δύο θείες της που ζουν ακόμα στην άλλη πλευρά, ως Παλαιστίνιοι πολίτες του Ισραήλ. Μέχρι τότε, είχαν μιλήσει μόνο στο τηλέφωνο.
«Υπήρχε ένας φράχτης ύψους 2 μέτρων ανάμεσά μας, οπότε δεν μπορούσαμε να αγκαλιαστούμε ή να φιληθούμε», θυμάται. «Οι Ισραηλινοί ήταν στη μέση».
Ωστόσο, οι θείες της ζήτησαν από έναν Ισραηλινό συνοριοφύλακα να περάσει ένα κόσμημα μέσα από τον συνοριακό φράχτη και αυτός το έκανε. Πρόκειται για ένα χρυσό δαχτυλίδι που η Ζαρούρα φοράει τώρα κάθε μέρα. Μοιάζει με κουτάλι από το παλιό τους σπίτι, από το οποίο η Ζαρούρα έχει ακόμη κλειδιά. Οι θείες της της είπαν ότι μια εβραϊκή ισραηλινή οικογένεια ζει τώρα εκεί.
Τραύμα γενεών και μνήμες συνύπαρξης
Η Ζαρουρα μεγάλωσε έχοντας συνεχώς επίγνωση του τραύματος των γονέων της από τον πόλεμο του 1948 και τον εκτοπισμό τους.
«Τα παιδιά μου με τη σειρά τους μεγάλωσαν με περισσότερο τραύμα. Δεν υπάρχει τρόπος να ξεφύγουμε από αυτό», εκφράζει τη λύπη της.
«Δεν είναι ότι το μεταφέρουμε από γενιά σε γενιά. Είναι ότι η ιστορία συνεχίζει να επαναλαμβάνεται».
Αλλά η Ζαρούρα λέει ότι μεγάλωσε επίσης με εμπνευσμένες ιστορίες από τους αείμνηστους γονείς της, για αυτό που περιέγραφαν ως συνύπαρξη μεταξύ Εβραίων και Αράβων σε αυτό που τότε ονομαζόταν Παλαιστίνη, πριν από το 1948.
«Οι γονείς μου μας έλεγαν ιστορίες για την ευτυχισμένη ζωή που είχαν στην Παλαιστίνη – πώς είχαν Εβραίους και Χριστιανούς γείτονες και πώς υπήρχε αγάπη και οικειότητα μεταξύ τους. Όλοι έστελναν ευχές ο ένας στον άλλον για τις άγιες ημέρες τους», θυμάται.
«Τότε, οι ελιές της Παλαιστίνης μοιράζονταν μεταξύ όλων».
«Κανείς δεν θέλει να είναι πρόσφυγας»
Τώρα, ως πρόσφυγας στο Λίβανο, της απαγορεύεται να αγοράσει ακίνητο.
Τα τέσσερα παιδιά της έχουν μεγαλώσει όλα. Το ένα ζει στην Ιρλανδία, ένα άλλο στο Βέλγιο, και οι δύο γιοι ζουν κοντά, στη Βηρυτό, με εννέα παιδιά μεταξύ τους. Η Ζαρούρα βλέπει συχνά τα εγγόνια της και είναι ευτυχισμένη.
Αλλά λέει ότι θα μετακόμιζε στα Παλαιστινιακά Εδάφη «με την πρώτη ευκαιρία».
«Φυσικά! Ακόμα και στον πόλεμο, είναι η χώρα μου», λέει. «Κανείς δεν θέλει να είναι πρόσφυγας».
*Πηγή: NPR
Πηγή: www.in.gr