Ο κόσμος του Μάγου του Οζ (1900) θεωρείται ένα από τα πιο εμβληματικά έργα της αμερικανικής παιδικής λογοτεχνίας. Όμως λίγοι γνωρίζουν ότι οι γυναικείες φιγούρες που κυριαρχούν στο έργο του Λύμαν Φρανκ Μπομ – από την καλοσυνάτη Γκλίντα μέχρι τη σκοτεινή μάγισσα της Δύσης – κουβαλούν τη σφραγίδα μιας γυναίκας που σπανίως αναφέρεται: της Ματίλντα Τζόσλιν Γκέιτζ, πεθερά του συγγραφέα και μιας από τις πιο ριζοσπαστικές μορφές του φεμινιστικού κινήματος του 19ου αιώνα.
Η γυναίκα πίσω από τον συγγραφέα
Η Γκέιτζ δεν ήταν απλώς ακτιβίστρια του γυναικείου κινήματος – ήταν συγγραφέας, διανοούμενη και ατρόμητη στοχάστρια που από τα μέσα του 19ου αιώνα κατήγγειλε την πατριαρχία και τη συμμαχία εκκλησίας και κράτους στην καταπίεση των γυναικών.
Στην προσωπική της ζωή, ως πεθερά του Λύμαν Φρανκ Μπομ, λειτούργησε σαν μέντορας: τον ενθάρρυνε να δημοσιεύει τα πρώτα του κείμενα, του πρόσφερε έμπνευση και ιδέες, ακόμη και αφηγηματικά μοτίβα. Σύμφωνα με μελετητές, εκείνη ήταν που του πρότεινε να χρησιμοποιήσει έναν «κυκλώνα» ως καταλύτη σε μια ιστορία για παιδιά — μια ιδέα που τελικά έγινε το πιο αναγνωρίσιμο σύμβολο του Μάγου του Οζ.
Μια φωνή που ξεχώριζε
Μαζί με τη Σούζαν Μπ. Άντονι και την Ελίζαμπεθ Κέιντι Στάντον, η Γκέιτζ συγκαταλέγεται στις τρεις ηγετικές μορφές του αμερικανικού κινήματος για το δικαίωμα ψήφου των γυναικών.
Ωστόσο, η δική της φωνή ξεχώριζε: πιο μαχητική, λιγότερο συμβιβαστική.
Στην τελετή αποκαλυπτηρίων του Αγάλματος της Ελευθερίας το 1886, διαμαρτυρήθηκε έντονα για την υποκρισία ενός εθνικού συμβόλου σε γυναικεία μορφή, όταν οι ίδιες οι γυναίκες στερούνταν πολιτικών δικαιωμάτων.
Το 1893 δημοσίευσε το βιβλίο Woman, Church and State (Γυναίκα, Εκκλησία και Κράτος), όπου κατέγραψε μεθοδικά την ιστορία των διώξεων εναντίον των γυναικών, από τα κυνήγια μαγισσών μέχρι τις σύγχρονες μορφές καταπίεσης. Το έργο αυτό δεν δίσταζε να κατηγορήσει την Εκκλησία για συστηματική καταπίεση των γυναικών.
Μάγισσες και πνευματισμός
Η Γκέιτζ δεν έβλεπε τις «μάγισσες» ως διαβολικές φιγούρες, αλλά ως θύματα μιας πατριαρχικής αφήγησης που στόχευε να φιμώσει τις ανεξάρτητες γυναίκες. Επηρεασμένη από τη θεοσοφία και τα ρεύματα του πνευματισμού, πίστευε σε έννοιες όπως το «αστρικό πεδίο» και τη δύναμη του νου, ιδέες που αντανακλώνται στο όραμα του Μπομ για έναν κόσμο όπου η αληθινή μαγεία βρίσκεται μέσα στον ίδιο τον άνθρωπο.
Η καλή μάγισσα Γκλίντα, που καθοδηγεί τη Ντόροθι χωρίς να επιβάλλεται, ενσωματώνει ακριβώς τη φιλοσοφία της Γκέιτζ: η δύναμη βρίσκεται ήδη μέσα μας, αρκεί να το πιστέψουμε. Τα ασημένια παπούτσια της Ντόροθι (που έγιναν ρουμπίνια στην κινηματογραφική μεταφορά) είναι ένα σύμβολο αυτής της εσωτερικής δύναμης.
Κληρονομιά που ζει στην Οζ
Η Γκέιτζ πέθανε το 1898, δύο χρόνια πριν την κυκλοφορία του Μάγου του Οζ. Ωστόσο, η κληρονομιά της είναι πανταχού παρούσα. Ακόμη και το επώνυμο της Ντόροθι Γκέιλ μπορεί να υπονοεί μια έμμεση αναφορά στη Γκέιτζ, όπως σημειώνουν αρκετοί μελετητές.
Σήμερα, η ιστορία της επανέρχεται στο προσκήνιο όχι μόνο ως βιογραφικό παράρτημα του Μπομ, αλλά ως υπενθύμιση ότι πίσω από κάθε εμβληματικό έργο μπορεί να κρύβεται μια γυναικεία φωνή που έσπασε τα δεσμά της εποχής της.
Οι μάγισσες του Οζ δεν είναι απλώς χαρακτήρες παιδικής φαντασίας· είναι σύμβολα της δύναμης, της σοφίας και της ανυπακοής που η Ματίλντα Τζόσλιν Γκέιτζ ενσάρκωσε σε όλη της τη ζωή.
* Με πληροφορίες από: The Smithsonian Magazine
Πηγή: www.in.gr