Δεν υπάρχει τίποτα φαινομενικά ιδιαίτερο στη Βομβάη, σύμφωνα με την Payal Kapadia. Δεν υπάρχει κανένα εμβληματικό κτίριο για να φωτογραφίσει κανείς, καμία αρχαία ιστορία για να εξορύξει.
«Είναι μια μετα-αποικιακή πόλη που δεν υπήρχε πριν έρθουν οι Βρετανοί και ενώσουν επτά νησιά, καθαρά για τον καπιταλισμό».
Αλλά για τη σκηνοθέτιδα, Payal Kapadia, η οποία έχει γίνει ένα από τα μεγαλύτερα ονόματα του ινδικού κινηματογράφου, υπάρχει μια μαγεία στην καρδιά της οικονομικής πρωτεύουσας της χώρας, η οποία είναι ανεπαίσθητη με γυμνό μάτι.
«Η Βομβάη ορίζεται από τους ανθρώπους που ταξιδεύουν από όλη την Ινδία για να ζήσουν και να εργαστούν εκεί», λέει η Payal Kapadia.
«Η πόλη βρίσκεται σε μια συνεχή κατάσταση ροής».
«Ο δυτικός φεμινισμός μου λέει ότι η οικονομική ανεξαρτησία είναι ο στόχος και ναι, είμαι υπέρ αυτού»
Η Payal Kapadia ήταν η πρώτη γυναίκα σκηνοθέτης από την Ινδία που προτάθηκε για τον Χρυσό Φοίνικα
Η 38χρονη Payal Kapadia είναι ευδιάθετη πριν από την πρεμιέρα της πρώτης της ταινίας μεγάλου μήκους στο Ηνωμένο Βασίλειο, All We Imagine As Light, μια ονειρική ιστορία δύο νοσοκόμων που περιηγούνται στη ζωή και τον έρωτα στη Βομβάη.
Τον Μάιο, έγινε η πρώτη ινδική ταινία εδώ και 30 χρόνια που έπαιξε στο διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ των Καννών.
Η Payal Kapadia ήταν η πρώτη γυναίκα σκηνοθέτις από την Ινδία που προτάθηκε για τον Χρυσό Φοίνικα- κατέληξε στο πολυπόθητο βραβείο του δεύτερου γύρου, το Μεγάλο Βραβείο.
Από τότε, η ταινία της έχει γίνει ένας από τους πιο διανεμημένους ανεξάρτητους ινδικούς τίτλους που έχουν κυκλοφορήσει ποτέ.
«Δεν περίμενα ακριβώς τις αντιδράσεις που έχει λάβει», λέει η ίδια.
«Χρειάστηκαν πολλά χρόνια για να γραφτεί, να συγκεντρωθεί χρηματοδότηση και να συγκροτηθεί. Έτσι, ένιωσα λίγο σουρεαλιστικά όταν κέρδισε.
»Ένα από τα ωραιότερα αποτελέσματα της νίκης είναι η διανομή στην Ινδία, κάτι που δεν είναι εύκολο για μια ανεξάρτητη ταινία.
»Δεν έχουμε μια έκδοση του BFI. Έτσι, ενώ γυρίζονται πολλές ταινίες που δεν ανήκουν σε στούντιο ή δεν είναι mainstream, οι Ινδοί κινηματογραφιστές πραγματικά δυσκολεύονται να δείξουν τη δουλειά τους».
«Είναι πιο δύσκολο για όσους δεν έχουν χρήματα να ζήσουν εκεί. Η ανισότητα έχει αυξηθεί σημαντικά»
Δείτε το τρέιλερ του All We Imagine As Light
Η Βομβάη της Payal Kapadia
Η Payal Kapadia γεννήθηκε στη Βομβάη το 1986 από μια καλλιτέχνιδα (τη ζωγράφο Nalini Malani) και έναν ψυχαναλυτή.
Πήγε σε οικοτροφείο στο Andhra Pradesh και επέστρεψε στη Βομβάη για το πανεπιστήμιο.
Η ταινία της καταδύεται βαθιά στις ζωές της Prabha (Kani Kusruti) και της νεότερης συναδέλφου και συγκατοίκου της Anu (Divya Prabha).
Η Prabha – λογική, ευαίσθητη και μοναχική – θρηνεί τη διάλυση του γάμου της με έναν σύζυγο που μετανάστευσε και διέκοψε κάθε επικοινωνία, ενώ η Anu – παιχνιδιάρα και φευγάτη – προκαλεί σκάνδαλο με την όχι και τόσο μυστική σχέση της με τον μουσουλμάνο φίλο της.
Εν τω μεταξύ, η φίλη του δίδυμου, μια μαγείρισσα του νοσοκομείου και χήρα ονόματι Parvaty (Chhaya Kadam), εκδιώχνεται από το σπίτι της από «αιμοδιψείς» εργολάβους ακινήτων.
Υπάρχει όμως ένας επιπλέον χαρακτήρας στην ταινία: η πόλη.
Η Payal Kapadia απέναντι στις αλλαγές της πόλης της
Από ένα μακρύ εναρκτήριο πλάνο που καταγράφει έναν από τους πολλούς πολυσύχναστους δρόμους της Βομβάης (συνοδευόμενο από φωνητικές μαρτυρίες των κατοίκων της) μέχρι τις πόρτες των τρένων που ανοίγουν και κλείνουν για να καταναλώσουν και να διώξουν τους επιβαίνοντες, καθώς και τους μουσώνες που καλύπτουν τα πεζοδρόμια και τα ψηλά κτίρια με μια μπλε και μοβ λάμψη, η πόλη είναι πανταχού παρούσα αλλά και μυστικιστική.
Όπως επαναλαμβάνει ένας χαρακτήρας, είναι ένα μέρος «που δεν είναι πραγματικό … [όπου] θα μπορούσες να εξαφανιστείς στον αέρα».
«Νομίζω ότι, ως καλλιτέχνες, ανταποκρινόμαστε πάντα στον κόσμο γύρω μας», λέει η Payal Kapadia.
«Κάθε φορά που επέστρεφα στη Βομβάη όλα αυτά τα χρόνια, άρχισα να παρατηρώ αλλαγές και άρχισα να ανησυχώ πολύ για τη μορφή που έπαιρνε η πόλη – κυρίως για τον εξευγενισμό της και τη συνολική νοοτροπία των ανθρώπων της.
»Παλαιότερα ήταν πολύ πιο περιεκτική. Αλλά τα τελευταία δέκα χρόνια, έχει γίνει πολύ εμπορική.
»Είναι πιο δύσκολο για όσους δεν έχουν χρήματα να ζήσουν εκεί. Η ανισότητα έχει αυξηθεί σημαντικά».
«Στην Ινδία, οι γυναίκες συχνά αισθάνονται σαν να είναι η μία εναντίον της άλλης – πεθερές, νύφες, νύφες, νύφες. Έχουμε πολλές τέτοιες σαπουνόπερες. Είναι πραγματικά ατυχές»
Οι γυναίκες της Payal Kapadia
Η αλλαγή αυτή αφηγείται μέσα από τους χαρακτήρες της – γυναίκες που εργάζονται σκληρά, αλλά συνεχίζουν να ζουν στο περιθώριο, παλεύοντας να βγάλουν το ενοίκιο ή να ζήσουν σε κανονικά σπίτια.
Η Parvaty αναγκάζεται τελικά να εγκαταλείψει τη ζωή της και να επιστρέψει στο χωριό της.
Εδώ, μέσα στη θαλασσινή αύρα, κάθε γυναίκα βιώνει τη δική της επιφοίτηση – μια επιφοίτηση που αποπροσανατολίζει τις κοινωνικές προσδοκίες στη θέση της προσωπικής δράσης και της ολοκλήρωσης.
Για την Payal Kapadia, ήταν ιδιαίτερα σημαντικό να αφηγηθεί την ιστορία της εσωτερικής ζωής αυτών των γυναικών.
«Ένα από τα πράγματα που πραγματικά με απογοητεύουν στη χώρα και τον πολιτισμό μου είναι ότι οι γυναίκες μπορούν να είναι οικονομικά ανεξάρτητες και να ζουν ανεξάρτητα από την οικογένειά τους, μερικές φορές σε μια εντελώς νέα πόλη, και όμως τόσο μεγάλο μέρος της καθημερινής τους ζωής και των επιλογών τους ελέγχεται από τις προσδοκίες – όλη την ώρα φοβούνται ποιον μπορείς να αγαπήσεις και να παντρευτείς», λέει.
Ο δυτικός φεμινισμός της Payal Kapadia
«Σκεφτόμουν πολύ αυτές τις αντιφάσεις» συνεχίζει η Payal Kapadia.
«Ο δυτικός φεμινισμός μου λέει ότι η οικονομική ανεξαρτησία είναι ο στόχος και ναι, είμαι υπέρ αυτού.
»Αλλά σε χώρες όπως η δική μου, πρέπει να πας ένα βήμα παραπέρα. Πρέπει να υπάρξει ένας ευρύτερος διάλογος σχετικά με την κοινωνική δυναμική».
Η Prabha, για παράδειγμα, έχει εσωτερικεύσει τον μισογυνισμό και την πατριαρχία της κοινωνίας σε βαθμό που «δεν μπορεί να αναγνωρίσει ότι η φίλη της Anu θέλει να κάνει διαφορετικές επιλογές», λέει η Payal Kapadia.
Αυτό είναι πιο έντονο από μια πρώιμη σκηνή στην οποία μια ηλικιωμένη ασθενής λέει στην Prabha ότι τη στοιχειώνουν οράματα του μακαρίτη του συζύγου της.
«Οι άντρες είναι πάντα εκεί με κάποιο τρόπο- παραμένουν», λέει η Kapadia.
«Αυτή η σκηνή προέρχεται στην πραγματικότητα από τη γιαγιά μου. Έγραφε στο ημερολόγιό της ότι ο σύζυγός της ερχόταν να την επισκεφθεί, αλλά είχε πεθάνει πριν από 55 χρόνια.
»Παρόλο που ήταν ελεύθερη για 50 χρόνια και δεν της άρεσε καν πολύ στην αρχή, αυτός ο τύπος εξακολουθούσε να τη στοιχειώνει!».
Αλλά και οι άνδρες στην ταινία της Payal Kapadia είναι ευάλωτοι
«Δεν ήθελα να χωρίσω αυτόν τον κόσμο σε «άνδρες – κακοί», «γυναίκες – καλές»», λέει. «Είναι πολύ πιο πολύπλοκο από αυτό.
»Μερικές φορές, ακόμη και οι άνδρες υποφέρουν από την πατριαρχία. Το πρόβλημα είναι το σύστημα, το οποίο είναι σχεδιασμένο με τέτοιο τρόπο ώστε να είμαστε όλοι δυστυχισμένοι».
Αντίθετα, η Kapadia εστίασε στη δύναμη των γυναικών όταν ενώνονται. «Στην Ινδία, οι γυναίκες συχνά αισθάνονται σαν να είναι η μία εναντίον της άλλης – πεθερές, νύφες, νύφες, νύφες.
»Έχουμε πολλές τέτοιες σαπουνόπερες. Είναι πραγματικά ατυχές. Νομίζω ότι εξυπηρετεί έναν σκοπό για κάποιους ανθρώπους το να μην είναι οι γυναίκες φίλες.
»Αλλά καθώς μεγαλώνω, βρίσκω τον εαυτό μου να βασίζεται όλο και περισσότερο σε γυναίκες όλων των ηλικιών».
Η Payal Kapadia έχει έναν αβίαστο τρόπο να δείχνει συγγένεια με άλλες γυναίκες
Αστειευόμαστε για τους κινδύνους των εφαρμογών γνωριμιών, με αφορμή τη χρήση μιας «εφαρμογής γάμου» από την Anu στην ταινία.
Κατά τη διάρκεια της έρευνας της Kapadia, εμπνεύστηκε από το Cléo from 5 to 7 της Agnès Varda και το News Ffrom Home της Chantal Akerman , που γυρίστηκε στο Παρίσι και τη Νέα Υόρκη αντίστοιχα.
«Επίσης, οι ταινίες της Claire Denis και της Margaret Tait. Αναφέρω μόνο τις γυναίκες, επειδή οι άνθρωποι πάντα αναφέρουν τους άνδρες».
Ήταν δύσκολο να προσπαθήσετε να τα καταφέρετε ως γυναίκα σκηνοθέτις στην Ινδία;
«Δεν μπορώ πραγματικά να πω ότι η ταυτότητά μου ως γυναίκα μου δημιούργησε προβλήματα, γιατί είμαι πολύ καλύτερα από πολλούς άλλους ανθρώπους», λέει.
«Είχα πρόσβαση στην εκπαίδευση από νεαρή ηλικία. Η οικογένειά μου υποστήριζε πραγματικά την καριέρα μου. Μιλάω καλά αγγλικά».
Αλλά υπήρξαν εμπόδια για την Payal Kapadia
Το 2016, η Kapadia αποκλείστηκε από ένα πρόγραμμα ανταλλαγής εξωτερικού επειδή συμμετείχε σε μια απεργία φοιτητών ενάντια στον προτεινόμενο διορισμό ενός ηθοποιού που έγινε πολιτικός ως προέδρου της σχολής κινηματογράφου της.
Έχασε επίσης την υποτροφία της, η οποία απονέμεται στους μαθητές που είναι οι καλύτεροι στην τάξη τους. Τα γεγονότα αποτυπώθηκαν στο ντοκιμαντέρ της του 2021, A Night of Knowing Nothing .
«Το δημόσιο πανεπιστήμιο είναι δίκοπο μαχαίρι», λέει η ίδια.
«Από τη μία πλευρά, το πανεπιστήμιο είναι προσιτό και επιτρέπει σε πολλούς ανθρώπους να έχουν πρόσβαση στην εκπαίδευση, αλλά στη συνέχεια ελέγχεται επίσης από την κυβέρνηση και αυτό μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα».
Μιλάει με θέρμη για τη σημασία της πρόσβασης στις τέχνες, χαρακτηρίζοντας «τη μεγαλύτερη απογοήτευσή της» όταν η καλλιτεχνική εκπαίδευση εξαρτάται από το εισόδημα.
«Νομίζω ότι οι ευκαιρίες και η πρόσβαση σε αυτές είναι ο μόνος τρόπος για να προχωρήσουμε μπροστά ως ανθρωπότητα».
Λέει ότι οι καλλιτέχνες με διαφορετικό υπόβαθρο μπορούν να παράγουν πιο κατανοητές ιστορίες: «Και αν δεν ταυτίζεσαι, τουλάχιστον θα δεις κάτι διαφορετικό, κάτι που σε εκθέτει και ίσως σε κάνει να νιώθεις μεγαλύτερη ενσυναίσθηση για τους ανθρώπους που δεν είναι σαν κι εσένα.
»Διαφορετικά, θα τρώμε ο ένας τον άλλον, εντελώς γκετοποιημένοι στις μικρές μας φούσκες».
Παρά την επιτυχία του, το All We Imagine As Light απορρίφθηκε από την Ομοσπονδία Κινηματογράφου της Ινδίας, τον οργανισμό που είναι υπεύθυνος για την απόφαση της επίσημης συμμετοχής της χώρας στα Όσκαρ, η οποία επέλεξε μια πιο συμβατική προσπάθεια του Μπόλιγουντ.
«Η άλλη ταινία που επιλέχθηκε είναι μια ωραία ταινία», χαμογελάει. «Οπότε είμαι χαρούμενη».
Η άνθιση του ινδικού κινηματογράφου
«Έχουν ποτέ οι καλλιτέχνες την ελευθερία να κάνουν ό,τι θέλουν;» λέει.
«Στα χαρτιά, η βιομηχανία είναι ελεύθερη. Αλλά τώρα, σε πολλές ταινίες που συμβαδίζουν με την κυβερνητική ατζέντα δίνονται κάποιες επιδοτήσεις, όπως φορολογικές ελαφρύνσεις. Κυκλοφορούν [ευρύτερα], τα εισιτήρια είναι φθηνότερα. Έτσι, ορισμένες ταινίες λαμβάνουν περισσότερη προσοχή από άλλες».
Ο ηθοποιός του Μπόλιγουντ Ayushmann Khurrana δήλωσε ότι η Kapadia θα εμπνεύσει άλλους να «ακολουθήσουν τα βήματά της και να σκεφτούν μεγαλόπνοα». Συμφωνεί;
«Κάνουμε ταινίες εδώ και πολύ καιρό στην Ινδία», λέει η ίδια. «Έχουμε το Μπόλιγουντ, τον κινηματογράφο Ταμίλ, τον κινηματογράφο Μαλαιάλαμ.
»Τώρα, τα φεστιβάλ επιτέλους δείχνουν ενδιαφέρον, οπότε υποθέτω ότι η σύνδεση μεταξύ ανατολής και δύσης ανοίγει περισσότερο. Εγώ είμαι μόνο ένα μικρό μέρος αυτού του γεγονότος».
*Το All We Imagine As Light κυκλοφορεί στο Ηνωμένο Βασίλειο στις 29 Νοεμβρίου.
*Με στοιχεία από theguardian.com
Πηγή: www.in.gr