Η ιστορία δεν καταγράφει αν η Σάλι Ράιντ γούρλωσε τα μάτια της όταν έριξε μια ματιά στα σχέδια του πρώτου σετ ειδών υγιεινής που ετοίμασε η NASA για τις γυναίκες αστροναύτες της – αλλά θα είχε το δικαίωμα να το κάνει. Η διαστημική υπηρεσία ήξερε σίγουρα πώς να συσκευάζει για τους άνδρες, παρέχοντάς τους λίγο πολύ τα βασικά – αποσμητικό, οδοντόκρεμα, οδοντόβουρτσα, ξυραφάκι. Οι γυναίκες θα έπαιρναν επίσης τα απαραίτητα, αλλά θα υπήρχαν και άλλα: κραγιόν, ρουζ, eyeliner και μέχρι και 100 (!) ταμπόν.
Αυτό το πρώτο σετ καλλωπισμού σχεδιάστηκε πριν από τις 18 Ιουνίου 1983, όταν η Σάλι Ράιντ ανέβηκε στο διάστημα με το διαστημικό λεωφορείο Challenger και έγινε η πρώτη Αμερικανίδα στο διάστημα, σπάζοντας το φράγμα των δύο φύλων που είχαν σπάσει οι Σοβιετικοί με την κοσμοναύτη Βαλεντίνα Τερέσκοβα, λίγο περισσότερο από είκοσι χρόνια νωρίτερα. Η ανοησία με τα 100 ταμπόν δεν ήταν η μόνη ταπείνωση που έπρεπε να υποστούν οι γυναίκες αστροναύτες της NASA γενικά και η Ράιντ ειδικότερα.
«Μερικές γρήγορες ερωτήσεις, κύριε… κυρία»
Η ιστορία της Ράιντ καταγράφεται στο νέο υποβλητικό ντοκιμαντέρ Sally, που κέρδισε το βραβείο μεγάλου μήκους Alfred P. Sloan του Sundance Film Festival το 2025. Μεταξύ των αξιομνημόνευτων στιγμών που έζησε η Ράιντ ήταν η συνέντευξη Τύπου πριν από την πτήση κατά την οποία ένας ανταποκριτής του περιοδικού TIME σήκωσε το χέρι του και ρώτησε: «Δρ Ράιντ, μερικές γρήγορες ερωτήσεις, κύριε… κυρία».
Υπήρξε, επίσης, ο δημοσιογράφος που ρώτησε με νόημα τη Ράιντ «Κλαίτε;» όταν βρέθηκε αντιμέτωπη με ένα ιδιαίτερα δυσνόητο πρόβλημα κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης. Υπήρχε η ανθοδέσμη που δόθηκε στη Ράιντ μετά την προσγείωση του διαστημικού λεωφορείου, που προοριζόταν ως δώρο στον πρώτο διαστημικό ήρωα της Αμερικής – ένα δώρο που η Ράιντ αρνήθηκε ευγενικά να δεχτεί, προκαλώντας κάθε είδους κριτική στον Τύπο.
Photo: Wikimedia Commons
«Ό,τι κι αν αποφασίσεις θα είναι το σωστό»
Πιο σημαντική από όλα αυτά, όμως, ήταν η ιδιωτική -εξαιρετικά ιδιωτική- πλευρά της Ράιντ, κυρίως η 27χρονη σχέση της με τη σύντροφο της ζωής της, Ταμ Οσόνεσι, ένας γάμος που κρατήθηκε μυστικός μέχρι που η Ράιντ πέθανε από καρκίνο του παγκρέατος το 2012 σε ηλικία 61 ετών και η Οσόνεσι το αποκάλυψε στον κόσμο στη νεκρολογία της συντρόφου της.
Λίγο καιρό πριν πεθάνει η Ράιντ, η Οσόνεσι έθεσε ευγενικά το θέμα του πώς -και αν- θα έπρεπε να αποκαλύψει το μυστικό τους που διήρκεσε περισσότερο από ένα τέταρτο του αιώνα.
«Ρώτησα τη Σάλι σχετικά με αυτό. Της είπα, ξέρεις… ανησυχώ κάπως. Δεν ξέρω τι θα γράψω, πώς θα το διαχειριστώ αυτό», θυμήθηκε η Οσόνεσι σε πρόσφατη συνομιλία της με το TIME, πριν από την κυκλοφορία της ταινίας. «Και η Σάλι μου είπε… εσύ αποφασίζεις. Ό,τι κι αν αποφασίσεις θα είναι το σωστό».
Η Ράιντ σηκωνόταν επανειλημμένα ανήσυχη στις μύτες των ποδιών της και η Οσόνεσι της είπε: «Περπατάς στις μύτες των ποδιών σου σαν χορεύτρια μπαλέτου»
Ο σεξισμός στα χειρότερά του
Η ταινία, σε σενάριο, παραγωγή και σκηνοθεσία της Κριστίνα Κονσταντίνι, έκανε πρεμιέρα στο κανάλι National Geographic στις 16 Ιουνίου και θα είναι διαθέσιμη για streaming στο Disney+ και στο Hulu από τις 17 Ιουνίου. Όπως αποκαλύπτει, η Σάλι και η Ταμ έκαναν πολλές σωστές -και δύσκολες- επιλογές στο χρόνο που είχαν μαζί, και η Ράιντ είχε μια επαγγελματική πορεία που την οδήγησε στο διάστημα.
Δεν μπορεί να υποβαθμιστεί το πόσο ξένη ήταν η ιδέα των γυναικών αστροναυτών στην αρχή, τουλάχιστον στις Η.Π.Α. Η ταινία περιλαμβάνει ένα απόσπασμα από τη συνέντευξη του Γκόρντον Κούπερ, ενός από τους επτά αρχικούς αστροναύτες της NASA, στις αρχές της δεκαετίας του 1960.
«Υπάρχει χώρος στο διαστημικό πρόγραμμα για μια γυναίκα;» ρώτησε ο δημοσιογράφος. «Λοιπόν», απάντησε ο Κούπερ χωρίς ίχνος χαμόγελου, «θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε μια γυναίκα και να πετάξουμε μαζί της αντί για τον χιμπατζή».
Γυναίκες και μαύροι
Μόλις το 1976, μιάμιση δεκαετία αφότου ο Άλαν Σέπαρντ έγινε ο πρώτος Αμερικανός στο διάστημα, η NASA άνοιξε τη διαδικασία επιλογής αστροναυτών σε γυναίκες και μαύρους. Περισσότεροι από 8.000 υποψήφιοι υπέβαλαν αίτηση- το 1978, η NASA επέλεξε 35 από αυτούς να γίνουν αστροναύτες, μεταξύ των οποίων τρεις μαύροι, ένας Ασιατοαμερικανός και έξι γυναίκες.
Η Ράιντ ήταν ανάμεσά τους, όπως και η Τζούντιθ Ρέσνικ, η οποία θα έχανε τη ζωή της όταν το λεωφορείο Challenger εξερράγη κατά την έναρξη της δέκατης αποστολής του τον Ιανουάριο του 1986. Υπήρχε μεγάλη αναξιοκρατία εντός και εκτός της NASA ως προς το ποια γυναίκα θα πετούσε πρώτη – όπως συνέβαινε και με τους άνδρες κατά την προετοιμασία της πτήσης του Shepard το 1961 – και οι Ράιντ και Ρέσνικ θεωρούνταν οι επικρατέστερες υποψήφιες.
Τελικά, όπως αφηγείται το Sally, επιλέχθηκε η Ράιντ. «Αγαπούσε τη φυσική και την εξερεύνηση του διαστήματος», λέει η Οσόνεσι, «και με αυτά τα πράγματα μπορούσε να γίνει παθιασμένη, να έχει κίνητρο».
Η Ράιντ θα επέλεγε αργότερα σύντροφο του αντίθετου φύλου, όταν παντρεύτηκε τον συνάδελφό της αστροναύτη Στιβ Χόλεϊ, το 1982, μια κίνηση που ήταν κάτι περισσότερο από μια ψεύτικη πόζα
Μαζί από παιδιά
Η Ράιντ αγαπούσε και την Οσόνεσι – αν και αυτή η αφοσίωση ήταν κάτι που προετοιμαζόταν για πολύ καιρό. Οι δυο τους γνωρίστηκαν όταν η Ράιντ ήταν 13 ετών και η Οσόνεσι 12 ετών και στέκονταν στην ουρά για να κάνουν check in για να παίξουν σε ένα τουρνουά τένις στη Νότια Καλιφόρνια, όπου και οι δύο μεγάλωσαν.
Η Ράιντ σηκωνόταν επανειλημμένα ανήσυχη στις μύτες των ποδιών της και η Οσόνεσι της είπε: «Περπατάς στις μύτες των ποδιών σου σαν χορεύτρια μπαλέτου», θυμάται στην ταινία. «Έτσι ξεκίνησε η φιλία μας. Η Σάλι ήταν κάπως ήσυχη, αλλά μιλούσε για οκτώ λεπτά συνεχόμενα για διαφορετικούς παίκτες και πώς να τους νικήσεις, πώς να τους κατατροπώσεις».
Οι δυο τους ήρθαν γρήγορα κοντά, αλλά πήραν διαφορετικές κατευθύνσεις, με τη Ράιντ να σπουδάζει φυσική στο Swarthmore College στην Πενσυλβάνια για τρία εξάμηνα αρχής γενομένης από το 1968 και αργότερα στο UCLA για το θερινό εξάμηνο πριν μεταγραφεί στο Stanford ως junior, και την Οσόνεσι να γίνεται επαγγελματίας τενίστρια από το 1971 έως το 1974, παίζοντας τελικά τόσο στο U.S. Open όσο και στο Wimbledon.
Ο γάμος με άνδρα συνάδελφό της
Η Οσόνεσι αποδέχτηκε τη σεξουαλικότητά της νωρίς, ανοιχτά και με ενθουσιασμό.
«Ήμουν στο κύκλωμα του τένις και υπήρχαν μερικές queer γυναίκες», δήλωσε στο TIME. «Αλλά ήταν και η ατμόσφαιρα, ακόμα και οι στρέιτ γυναίκες. Κανείς δεν νοιαζόταν πραγματικά με ποιον κοιμόσουν… Πήγαινα στα γκέι μπαρ στο Σαν Φρανσίσκο και χόρευα με τους φίλους μου».
Για τη Ράιντ, τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Όταν ήταν στο Στάνφορντ ερωτεύτηκε τη συγκάτοικό της και οι δυο τους ήταν μαζί για τέσσερα χρόνια. Αλλά η Ράιντ επέμενε να κρατάει τη σχέση της σε μεγάλο βαθμό κρυφή και αυτή η μυστικότητα ήταν απαγορευτική για τη σύντροφό της.
«Δεν άντεχε να είναι τόσο κρυμμένη και αποφάσισε να προχωρήσει τη ζωή της», λέει η Οσόνεσι. Η Ράιντ θα επέλεγε αργότερα σύντροφο του αντίθετου φύλου, όταν παντρεύτηκε τον συνάδελφό της αστροναύτη Στιβ Χόλεϊ, το 1982, μια κίνηση που ήταν κάτι περισσότερο από μια ψεύτικη πόζα για ένα δημόσιο πρόσωπο σε μια χώρα που δεν ήταν έτοιμη για τον γάμο των ομοφυλοφίλων.
Photo: Wikimedia Commons
Ένα απόγευμα την άνοιξη του 1985
«Ήταν πραγματικά καλοί φίλοι», λέει η Οσόνεσι. «Είχαν πολλά κοινά. Εκείνος ήταν αστρονόμος, η Σάλι ήταν φυσικός. Είχαν πράγματα να συζητήσουν. Ήταν και οι δύο τόσο ενθουσιασμένοι που επιλέχθηκαν να γίνουν αστροναύτες και τους άρεσαν και στους δύο τα σπορ, οπότε νομίζω ότι είχαν μια σταθερή φιλία».
Δεν ήταν αρκετό. Οι δυο τους χώρισαν το 1987, αλλά ακόμη και πριν από αυτό, η Ράιντ και η Οσόνεσι άρχισαν να γίνονται κάτι περισσότερο από απλοί φίλοι. Εκείνη την εποχή, η Οσόνεσι ζούσε στην Ατλάντα, αφού είχε αποσυρθεί από το τένις- η Ράιντ, η οποία ζούσε στο Χιούστον, την επισκεπτόταν συχνά.
«Ποτέ δεν πίστευα ότι θα γινόμασταν ζευγάρι», λέει η Οσόνεσι, «αλλά έτσι εξελίχθηκε ένα απόγευμα την άνοιξη του 1985. Όταν ερχόταν στην πόλη, συνήθως πηγαίναμε για τρέξιμο και μεγάλους περιπάτους και απλά περνούσαμε χρόνο μαζί. Μια μέρα, στο σπίτι μου, απλά μιλούσαμε. Είχα ένα παλιό κόκερ σπανιέλ που το έλεγαν Άνι, έσκυψα να το χαϊδέψω και το επόμενο πράγμα που θυμάμαι είναι ότι το χέρι της Σάλι βρισκόταν στο κάτω μέρος της πλάτης μου. Γύρισα να την κοιτάξω και κατάλαβα ότι ήταν ερωτευμένη μαζί μου».
Όπως θυμάται η Οσόνεσι στην ταινία, είπε: «ωχ, φίλε, έχουμε πρόβλημα». Η Ράιντ απάντησε: «Δε χρειάζεται να το κάνουμε αυτό». Τότε φιλήθηκαν.
Μια ιδιωτική υπόθεση
Η Ράιντ θα πετούσε τελικά δύο φορές στο διάστημα, πηγαίνοντας στον ουρανό για δεύτερη φορά το 1984, και πάλι με το διαστημικό λεωφορείο Challenger. Μετά την τραγική καταστροφή αυτού του φιδωτού σκάφους, το οποίο εξερράγη 73 δευτερόλεπτα μετά την τελευταία του πτήση και στοίχισε τη ζωή και στα επτά μέλη του πληρώματος, η Ράιντ και ο Νιλ Άρμστρονγκ , κυβερνήτης του Apollo 11 και πρώτος άνθρωπος στο φεγγάρι, συμμετείχαν στην επιτροπή που διερεύνησε τα αίτια του ατυχήματος.
Η Ράιντ εγκατέλειψε τη NASA το 1987, αποδεχόμενη μια υποτροφία στο Στάνφορντ και αργότερα έγινε καθηγήτρια φυσικής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Σαν Ντιέγκο. Το 1989, η Οσόνεσι μετακόμισε στα δυτικά για να ζήσει μαζί της.
Μόνο το 2013, ένα χρόνο μετά το θάνατο της Ράιντ, η Καλιφόρνια θα νομιμοποιούσε οριστικά το γάμο των ομοφυλοφίλων και το 2015 το Ανώτατο Δικαστήριο θα έκανε το ίδιο σε εθνικό επίπεδο. Αυτό ήταν εντάξει για τη Ράιντ, η οποία, όπως και με τη σχέση της με τη συγκάτοικό της στο κολέγιο, συνέχισε να πιστεύει ότι η αγάπη της για την Οσόνεσι θα έπρεπε να παραμείνει μια ήσυχη και σχετικά ιδιωτική υπόθεση. Όμως όλα αυτά άρχισαν να αλλάζουν το 2011.
Photo: Wikimedia Commons
«Μείναμε σοκαρισμένες»
Στις αρχές του ίδιου έτους η Ράιντ εμφάνισε για πρώτη φορά σημάδια ασθένειας – κακή όρεξη και κιτρινισμένα μάγουλα. Ο γιατρός της διέγνωσε καρκίνο στο πάγκρεας. «Ο γιατρός δεν είπε ποτέ σε ποιο στάδιο. Ποτέ δεν είπε το χειρότερο στάδιο. Πιστεύαμε ότι θα γινόταν καλά και δοκιμάζαμε τα πάντα» θυμάται η Οσόνεσι.
«Έκανε βελονισμό, κάναμε διαλογισμό, γίναμε χορτοφάγοι. Και τότε, μια μέρα, είμαστε στον ογκολόγο και μας είπε: “Ήρθε η ώρα για ξενώνα”. H Σάλι και εγώ μείναμε σοκαρισμένες». Λίγο πριν πεθάνει η Ράιντ το ζευγάρι άρχισε να ανησυχεί ότι η Οσόνεσι δεν θα μπορούσε να την επισκέπτεται στο νοσοκομείο, να βοηθάει στη λήψη αποφάσεων για την κρίσιμη φροντίδα ή να διαχειριστεί την περιουσία της, επειδή δεν ήταν παντρεμένες και δεν μπορούσαν να είναι στην Καλιφόρνια.
Έτσι, προχώρησαν στο αμέσως επόμενο καλύτερο πράγμα, «κάναμε ένα σύμφωνο συμβίωσης, γεγονός που μας παρείχε τα απαραίτητα δικαιώματα. Είναι η χειρότερη φράση» εξηγεί η Οσόνεσι. «Συνηθίζαμε να αποκαλούμε η μία την άλλη πιστοποιημένες οικιακές κότες, επειδή είναι τόσο κακός όρος».
Η Ράιντ πέθανε στις 23 Ιουλίου 2012, μόλις 17 μήνες μετά τη διάγνωσή της. Αρχικά η NASA δεν σχεδίασε επίσημο μνημόσυνο ή εορτασμό της ζωής της. Στη συνέχεια, τον επόμενο μήνα, ο Άρμστρονγκ πέθανε και πραγματοποιήθηκε μνημόσυνο στον Εθνικό Καθεδρικό Ναό της Ουάσινγκτον, με τη συμμετοχή 1.500 ατόμων.
Στη μνήμη της
«Έγινα έξαλλη», λέει η Οσόνεσι. Τηλεφώνησε στην τότε γερουσιαστή Barbara Mikulski (D, Md.), η οποία προήδρευε της επιτροπής πιστώσεων της Γερουσίας και επέβλεπε τον προϋπολογισμό της NASA. Η Mikulski κάλεσε τον τότε διοικητή της NASA Charlie Bolden, ο οποίος αρχικά πρότεινε μια σχετικά οικεία εκδήλωση για 300 άτομα στο Εθνικό Μουσείο Αεροπορίας και Διαστήματος.
Η Οσόνεσι πίεσε και τελικά κέρδισε την έγκριση για μια πολύ πιο εντυπωσιακή εκδήλωση στο Kennedy Center το 2013. Σήμερα, η κληρονομιά της Ράιντ ζει στο Sally Ride Science, ένα μη κερδοσκοπικό ίδρυμα που ιδρύθηκε από την ίδια και την Οσόνεσι το 2001 με σκοπό να εμπνεύσει τα κορίτσια να αποκτήσουν επιστημονική παιδεία.
*Με στοιχεία από time.com
Πηγή: www.in.gr