H συγγραφέας Joan Smith κλασικίστρια, αλλά και φεμινίστρια αγωνίστρια, περιγράφει ότι διαψεύδει έναν άνδρα ξεναγό στο Palazzo Massimo της Ρώμης για την περιγραφή του για μια από τις γυναίκες της δυναστείας των Ιουλιανο-Κλαύδιων.
«Το γράφουν οι πηγές», διαμαρτυρήθηκε εκείνος, και η Σμιθ απάντησε με ένα κλείσιμο του ματιού, ότι τις γνωρίζει. Η υποτιμητική του φράση παρέχει τον τίτλο του βιβλίου της.
Υπήρχε ένα κεφάλαιο για την αρχαία Ρώμη στο κλασικό της βιβλίο του 1989, Misogynies, αλλά το έναυσμα για μια ολοκληρωμένη μελέτη δόθηκε από την έκθεση του Βρετανικού Μουσείου για τον Νέρωνα το 2021, η οποία είχε ως στόχο «να αμφισβητήσει την παραδοσιακή αφήγηση του αδίστακτου τυράννου, αποκαλύπτοντας έναν διαφορετικό Νέρωνα, έναν λαϊκό ηγέτη».
Εναλλακτικές ιστορίες 23 Ρωμαίων ευγενών γυναικών
Αυτός ο αναθεωρητισμός, προτείνει η Smith, σπάνια, αν όχι ποτέ, επεκτείνεται στις συζύγους, τις αδελφές, τις κόρες και τις μητέρες των αυτοκρατόρων, οι οποίες απεικονίζονται μονίμως ως σκουλήκια, ραδιούργες σκύλες ή λάγνες λύκαινες.
Κατά συνέπεια, ξεκινά να αφηγηθεί εναλλακτικές ιστορίες 23 Ρωμαίων ευγενών γυναικών.
Κάθε κεφάλαιο ξεκινά με ένα ζοφερό spoiler που περιγράφει τη μοίρα του υποκειμένου. Πρώτες είναι οι τρεις σύζυγοι του Αυγούστου.
Η Λίβια (που έγινε πασίγνωστη από το βιβλίο του Ρόμπερτ Γκρέιβς «Εγώ, ο Κλαύδιος» και την ερμηνεία της Σιαν Φίλιπς στην τηλεοπτική μεταφορά της δεκαετίας του 1970) και η Σκριμπόνια πέθαναν από φυσικά αίτια, ενώ η αιτία θανάτου της Κλαούντια Πούλκρα είναι άγνωστη.
Η σύζυγος του Νέρωνα, η Ποππαία, πεθαίνει με ιδιαίτερα φρικτό τρόπο, αιμορραγώντας αφού δέχτηκε ένα χτύπημα στο στομάχι ενώ ήταν έγκυος
Το βιβλίο « Unfortunately, She Was a Nymphomaniac: A New History of Rome’s Imperial Women» της Joan Smith
Οι αναλώσιμες γυναίκες της αρχαίας Ρώμης
Αυτό που ακολουθεί είναι ένας κατάλογος σκληροτήτων: ξυλοδαρμός, πείνα, βιασμός, δηλητηρίαση, αποκεφαλισμός και βασανιστήρια.
Η σύζυγος του Νέρωνα, η Ποππαία, πεθαίνει με ιδιαίτερα φρικτό τρόπο, αιμορραγώντας αφού δέχτηκε ένα χτύπημα στο στομάχι ενώ ήταν έγκυος.
Το επακόλουθο φλερτ του Νέρωνα και ο ευνουχισμός ενός νεαρού άνδρα που της έμοιαζε αναφέρεται συχνά ως απόδειξη ότι αγαπούσε και του έλειπε η γυναίκα του και όχι, όπως υποστηρίζει η Smith, ότι έβλεπε τους ανθρώπους ως αντικαταστάσιμους.
Ανήλικες μητέρες
Οι άνδρες της ελίτ δεν είχαν καλύτερη τύχη εκείνη την εποχή, τους έστελναν στην εξορία ή στον πόλεμο ή τους έδιναν την επιλογή μεταξύ αυτοκτονίας και δολοφονίας.
Όταν η Smith χρησιμοποιεί τον όρο λουτρό αίματος, τον εννοεί κυριολεκτικά (το ζεστό νερό βοήθησε τις ανοιχτές φλέβες να αιμορραγήσουν πιο γρήγορα).
Ωστόσο, οι άνδρες είχαν περισσότερη εξουσία, δεν τους έδιναν σαν μάρκες σε ένα παιχνίδι στάτους, ούτε τους ανάγκαζαν να γεννούν σε μη ανεπτυγμένα σώματα (τα κορίτσια μπορούσαν να παντρευτούν με πολύ μεγαλύτερους άνδρες από τα 12 τους χρόνια).
Η Smith κάνει τις δικές της μεταφράσεις, βάζοντάς τες δίπλα στα λατινικά, μερικές φορές με ζωηρό αποτέλεσμα, όπως όταν περιγράφει τις περιποιήσεις του Καλιγούλα προς τις ίδιες του τις αδελφές: «συχνά τις εκπορνεύει στους φρικτούς συντρόφους του»
Σκηνή από την ταινία «Καλιγούλας» του 1979
Η σημασία των γυναικείων ονομάτων
Μια από τις πιο εντυπωσιακές παρατηρήσεις της Smith είναι η παράδοση να μη δίνονται στα κορίτσια διακριτικά μικρά ονόματα- η Δρουσίνα ήταν μια εκδοχή του Δρούσου, ο οποίος ήταν ο πατέρας της, η Αγριππίνα του Αγρίππα- οι αδελφές μπορεί να είχαν πανομοιότυπα ονόματα.
Αυτό εξηγεί την ιλιγγιώδη παρέλαση των Ιουλίων, των Αντωνίνων και των Λίβιων που η συγγραφέας εργάζεται σκληρά για να προσδώσει στην κάθε μία ξεχωριστά ατομική ζωή.
Η Smith βάζει στο στόχαστρο τους σύγχρονους ιστορικούς (όχι όλους άνδρες) που επαναλαμβάνουν απερίσκεπτα τις αρχαίες συκοφαντίες και ξαναδιαβάζει τις πηγές με το βλέμμα στραμμένο στις μισογυνικές τροπικότητες.
Οι αδερφές του Καλιγούλα και η θρυλική Μεσσαλίνα
Η Smith κάνει τις δικές της μεταφράσεις, βάζοντάς τες δίπλα στα λατινικά, μερικές φορές με ζωηρό αποτέλεσμα, όπως όταν περιγράφει τις περιποιήσεις του Καλιγούλα προς τις ίδιες του τις αδελφές: «συχνά τις εκπορνεύει στους φρικτούς συντρόφους του».
Η πιο συγκλονιστική και αμφιλεγόμενη στρατηγική της είναι να συσχετίσει τα κακουργήματα των Ρωμαίων αυτοκρατόρων με τα σύγχρονα εγκλήματα, για να δείξει πόσο λίγα έχουν αλλάξει.
Έτσι, η μοίρα της πολύ νεότερης συζύγου του Κλαύδιου, της Μεσσαλίνας, το όνομά της επί αιώνες συνώνυμο της λαγνείας, συνδέεται με το σκάνδαλο των συμμοριών που την προάγουν.
Το υποτιθέμενο σεξουαλικό ενδιαφέρον του Νέρωνα για τη μητέρα του, την Αγριππίνα, οδηγεί τη Smith να παρατηρήσει ότι η «αιμομιξία μητέρας-γιου» είναι μια συνηθισμένη αναζήτηση στο διαδίκτυο.
Η αιώνια συκοφαντία της «νυμφομανίας»
Η συνήθεια του Νέρωνα να στραγγαλίζει τη σύζυγό του, Οκτάβια, εν τω μεταξύ, είναι ένας δυσοίωνος απόηχος της υπεράσπισης της δολοφονίας με «σκληρό σεξ».
«Δε χρειάζεται να είσαι Ρωμαίος αυτοκράτορας για να τρομοκρατείς γυναίκες», παρατηρεί με νόημα η Smith.
Το πρόσφατο βιβλίο της Daisy Dunn, με τίτλο The Missing Thread, το οποίο είχε ως στόχο να αποκαταστήσει τη θέση της γυναίκας σε μια παραδοσιακά ανδροκεντρική περιγραφή του αρχαίου κόσμου, είναι αρκετά πιο μετρημένο στις σελίδες του για την αυτοκρατορική Ρώμη.
Εκεί που ο Κλαύδιος της Smith αδιαφορεί για τη δολοφονία της συζύγου του Μεσσαλίνας, για την Dunn είναι «σε άρνηση».
Η Dann βάζει την Ιουλία την πρεσβυτέρα να πεθαίνει «πιθανότατα από πείνα»- η Smith δεν κρατάει καμία τέτοια επιφύλαξη. Οι πηγές μπορούν να διαβαστούν με πολύ διαφορετικούς τρόπους.
Παρόλα αυτά, σε αυτή την παθιασμένη ανάγνωση, η συκοφαντία της «νυμφομανίας» μπορεί να τεθεί με σιγουριά στην πυρά.
*Το βιβλίο « Unfortunately, She Was a Nymphomaniac: A New History of Rome’s Imperial Women» της Joan Smith κυκλοφορεί από τον εκδοτικό οίκο William Collins.
*Με στοιχεία από theguardian.com | Αρχική Φωτό: Η Έλεν Μίρεν στην ταινία «Καλιγούλας» του 1979 / YouTube
Πηγή: www.in.gr