Έχετε διαβάσει ποτέ ένα βιβλίο στον φυσικό χώρο τον οποίο περιγράφει; Έχετε μυρίσει τα αρώματα του τόπου και έχετε ακούσει τις φωνές των ανθρώπων που τον κατοικούν; Και πώς μοιάζουν τα κτίριά του;
Απάντηση σε αυτό έρχεται να δώσει το Λογοτεχνικό Σαλόνι του Λονδίνου (London Literary Salon), μια βρετανική λέσχη ανάγνωσης η οποία αντιμετωπίζει το βιβλίο με λίγο διαφορετικό τρόπο. Ξεχάστε τον καναπέ ή την πολυθρόνα ή ακόμη και την ξαπλώστρα στην παραλία. Το Λογοτεχνικό Σαλόνι κάνει το βιβλίο ταξιδιωτική εμπειρία, ακόμη και περιπέτεια.
Το «Μόμπι Ντικ» είναι ένα από τα σπουδαιότερα μυθιστορήματα, αλλά διδάσκει λίγα για την πραγματική ζωή στη θάλασσα
Σε πολλές περιπτώσεις οργανώνονται εκδρομές, όπου το βιβλίο τοποθετείται στο κατάλληλο πλαίσιο μελετώντας το. Μελετούν κλασικά έργα λογοτεχνίας. Την «Οδύσσεια» του Ομήρου σε ένα ελληνικό νησί, τα «Κύματα» της Βιρτζίνια Γουλφ στο Σεντ Άιβς και έργα του Μαρσέλ Προυστ στο Παρίσι.
Ο Οράσιο Κλερ, συντάκτης των Financial Times, παρακολούθησε τη «θαλάσσια μελέτη» του «Μόμπι Ντικ» του Χέρμαν Μέλβιλ. Και μάλιστα στις φουρτουνιασμένες θάλασσες της Σκωτίας.
Εν μέσω θυέλλης
Το ταξίδι έγινε με το «Eda Frandsen», ένα ιστιοπλοϊκό –πρώην αλιευτική τράτα- με καπετάνιο τον Μάνγκο Γουότσον και πλήρωμα τη σύζυγό του, Στέλλα. Μόνο που και οι επιβάτες, τα μέλη του Σαλονιού δεν περιορίστηκαν να διαβάσουν-μελετήσουν το βιβλίο τους. Βοήθησαν στο ταξίδι, γιατί ο καιρός είχε γυρίσματα και κάθε χέρι είναι πολύτιμο.
Και το κατάλαβαν τη δεύτερη κιόλας μέρα του ταξιδιού, αφότου σάλπαραν από το Μάλαϊγκ, προς το Λοχ Νέβις για να βγουν στην ανοιχτή θάλασσα. Ο άνεμος πνέει με 7 Μποφόρ, μια «μέτρια θύελλα».
Το Eda Fradsen
Και ο Μάνγκο θυμίζει πολύ τον ήρωα του «Μόμπι Ντικ». Ο Αχαάβ στο βιβλίο έχει μόνο μονολόγους ή δίνει εντολές, έτσι και ο καπετάνιος.
«Τράβηξε σφιχτά αυτό το άρμα και κλείδωσέ το γύρω από το πίσω μέρος της δέστρας!» φωνάζει. Μετά εξηγεί: «Αυτή η πιο σκοτεινή γραμμή είναι μια θύελλα που έρχεται. Βλέπεις αυτό το σύννεφο; Αυτό θα είναι περισσότερος άνεμος. Η ιστιοπλοΐα έχει να κάνει με τα σύννεφα».
Με τον καιρό να φέρνει θύελλα, τα μέλη του λογοτεχνικού κλαμπ μαθαίνουν ότι το «Μόμπι Ντικ» είναι ένα από τα σπουδαιότερα μυθιστορήματα, αλλά διδάσκει λίγα για την πραγματική ζωή στη θάλασσα.
Και οι οκτώ επιβάτες του, τυλιγμένοι σε χοντρά ρούχα και αδιάβροχα, φορώντας σωσίβια, μοιάζουν σοκαρισμένοι από τις συνθήκες. Μόνο όταν τελειώνει η ημερήσια περιπέτεια και δένουν στο Πορτ Μουρ, συνέρχονται. Για να βυθιστούν στις σελίδες του βιβλίου και να το δουν με μια άλλη ματιά.
Διαβάζουν δυνατά: «Καθώς αυτός ο φρικτός ωκεανός περιβάλλει την καταπράσινη γη, έτσι και στην ψυχή του ανθρώπου βρίσκεται μια νησιωτική Ταϊτή, γεμάτη ειρήνη και χαρά, αλλά περικυκλωμένη από όλες τις φρικαλεότητες της σχετικά άγνωστης ζωής. Ο Θεός να σε φυλάει! Μην φεύγεις από εκείνο το μακρινό νησί! Δεν μπορείς ποτέ να επιστρέψεις!»
Ο Μέλβιλ, λέει ο Κλερ, μας καλεί να είμαστε πιστοί στον εαυτό μας, να θρέψουμε την ψυχή σαν σε μια Ταϊτή, ένα παρθένο έρημο νησί.
Σε ένα άλλο απόσπασμα, ένα μέλος του πληρώματος του «Pequod», σκοτώνει μια φάλαινα, εξετάζοντας το πλάσμα με τη λόγχη του σαν να ψάχνει για ένα «χρυσό ρολόι» βαθιά μέσα του. Χτυπά την ίδια του την ψυχή. Η σκηνή είναι τρομακτική. Και ξεκινά ένας νέος γύρος συζήτησης.
Και το μάθημα μετατρέπεται σε ένα συναρπαστικό δίωρο σεμινάριο που εξερευνά τον κόσμο του Χέρμαν Μέλβιλ. Έναν κόσμο που μαστίζεται από τον αμερικανικό εμφύλιο πόλεμο και τις συγκρούσεις για τη φυλή και τη δουλεία, και τις προσεγγίσεις του ήρωά του, Ισμαήλ, για τη ζωή και τη μοίρα.
Διαβάζοντας το βιβλίο σαν «πάρεργο»
Οι επιβάτες του ιστιοπλοϊκού καθώς παλεύουν κάθε μέρα με τα κύματα, νιώθουν το διάβασμα του «Μόμπι Ντικ», λίγο σαν πάρεργο. Αισθάνονται περισσότερο ότι μαθαίνουν τη ναυτική ζωή –ή μήπως όχι;
Καθώς το σκάφος τους κυβερνάται με πανιά, νιώθουν ότι κάνουν κάτι πράγματι σπουδαίο. Κι ύστερα, πλάι τους κολυμπούν δελφίνια, πετούν σπάνια θαλασσοπούλια και μαθαίνουν ότι και μια υπήνεμη ακτή μπορεί να έχει κινδύνους. Κάπως σαν αυτό που γράφει ο Μέλβιλ στο βιβλίο του: Αν κινείσαι κατά μήκος μιας ακτής και χάσεις δύναμη, η κίνηση σε σπρώχνει πάνω της και ναυαγείς.
Ταξίδι-βιβλίο-έμπνευση
Ο Οράσιο Κλερ δεν θα μπορούσε να μην επηρεαστεί –από το ταξίδι και το βιβλίο. Γράφει στο σημειωματάριό του:
«Η θάλασσα τρέχει με πράσινα φίδια γεμάτα πούλιες και διαμάντια φωτός, συγκεντρώνοντας σβόλους γροθιές, πότε ζαφείρι, πότε μαύρο σαν γυαλί, που ρίχνονται σε συνδυασμό γάντζων και τρυπημάτων, κάνοντας την Eda να ορμάει σαν ναυαγοσωστική λέμβος. Το κύριο, το φλόκο και το ιστίο φουσκώνουν με τρομερή δύναμη καθώς οι εντολές του καπετάνιου, γρήγορες και αμετάκλητες, μας κάνουν πλήρωμα μάχης, που οδηγεί την Eda πάνω από γκρεμούς με ορμητική, κεκλιμένη θάλασσα. Θαλάσσιοι παπαγάλοι! Ένας θαλάσσιος παπαγάλος, ακριβώς εκεί…»
Όταν το ταξίδι τελείωσε και η Eda ξαναμπήκε στο λιμάνι στο Μάλαϊγκ, οι επιβάτες της –και εν μέρει πλοηγοί της- αισθάνονται ότι τα κατάφεραν. Ότι «είδαν» το ψάρι του Μέλβιλ. Τέσσερις φάλαινες ταξίδεψαν για λίγο πλάι τους.
Και όπως λέει ο Κλερ, έμαθα περισσότερα για την «αυτοκρατορία των φαλαινών», την απέραντη θάλασσα.
Πηγή: www.in.gr